Endamê Akademiya Zanistên Civakî ya Abdullah Ocalan Dûran Kalkan êvara 11’ê Kanûnê beşdarî bernameya taybet a Medya Haber TV bû û bûyerên di rojevê de nirxand.
DIVÊ HEVDÎTINA MECLÎSÊ GIRÎNG BÊ DÎTIN
Dûran Kalkan bal kişand ser rexneyên têkildarî avabûn û karê komîsyonê û got, “Dawiya dawî heyetek çû Îmraliyê û hevdîtin bi Rêber Apo re kir. Beşek ji vê hevdîtinê li nava raya giştî belav bû. Kurteberiya hevdîtinê ji komîsyona li meclîsê re hate ragihandin û bi rêya çapemeniyê li nava raya giştî belav bû. Ev jî gavên girîng bûn. Tevlîbûna meclîsê di vê astê de, hem komîsyon hem jî çûyîna gel Rêber Apo û pêkanîna hevdîtinê, diyaloga ji aliyê meclîs û siyasetê ve hate kirin gaveke nû bû, dive mirov van hemûyan girîng bibîne.”
‘PÊVAJOYEKE JIYANÎ YE, NE DEMKÎ YE’
Kalkan bi dewamî got, “Encamên hevdîtina heyetê ya bi Rêber Apo re, ragihandina encamên wê ji komîsyonê re têne nîqaşkirin. Bêguman nîqaş, azadiya fikrî divê hebe. Ev nîqaş rewşeke girîng nîşand ide. Tê gotin, karên komîsyonê jî li ser vê bingehê gihîştiye nuqteyeke girîng. Serokê Meclîsê, Serokê Komîsyonê bi xwe ev yek got û ji raya giştî re ragihand. Niha rapor têne wergirtin, ji partiyên ku tevlî komîsyonê bûne. Komîsyon dibêje, li gorî vê yekê wê li ser şêweyê çarçoveya siyasî û hiqûqî ya pêvajoyê raporeke berfireh pêşkêşî meclîsê bike. Ev girîng e. Yanî wê encamên karê xwe ragihîne û komîsyon pêşniyaran pêşkêşî meclîsê bike. Nuqteyeke krîtîk e ku meclîs, siyasetê vê pêvajoyê bi rê ve dibe, wê pêwîstiyên pêvajoyê bi cih bîne. Çi wê bibe? Wê raporeke çawa bê amadekirin û pêşkêşkirin? Naveroka wê, wê çawa be? Meclîs wê van pêşniyaran, raporê çawa binirxîne? Bêguman em ê wan bişopînin, bibînin. Ne rast e ku ji niha ve tiştek di vê der barê de bê gotin. Ya rast ew e ku di dema wê de fikir bêne parvekirin. Lewma raya giştî jî, em jî li rewşê dinihêrin, dşopînin. Bêguman dema gaveke nû hate avêtin, me gaveke nû dît wê nêrîn jî li ser mijarê bêne parvekirin, her kes wê helwesta xwe nîşan bide. Pêvajoyeke krîtîk e, divê mirov gelekî baldar bin. Bi hesas divê nêzîk bibin. Me timî got. Yanî ev pêvajo pêvajoyeke demkî nîne, ku hat û wê derbas bibe. Pêvajoyeke jiyanî ye. Rêber Apo ev yek gelekî destnîşan kir. Ev yek ji bo Tirkiyeyê jî ji bo paşeroja Kurdan jî, ya rast ji bo herêmê û mirovahiyê pêvajoyeke gelekî girîng e. Yên ku bi vî rengî fêhm nakin, nabînin bi erzanî diaxivin. Mirovên bi vî rengî nîne? Belê hene.
PLANSAZIYA SED SALÎ, HEZAR SALÎ
Lê belê divê mirov guh nedin wan. Divê mirov cidiyet, wateya pêvajoyê bibîne, bibîne bê pêvajo wê pêşî li felaketeke çawa bigire, wê paşerojeke çawa biafirîne, wê paşerojeke çawa ya demokratîk biafirîne. Rêber Apo got: ‘Em plansaziya sed sal, hezar salên bê dikin. Li ser bingeha xwişk û biratiya gelên Tirk-Kurd û gelan, em cîhaneke nû ava dikin ku xwe dispêre xwişk û biratiya gelên Rojhilata Navîn û yekîtiya demokratîk’. Yanî, vaye em dibêjin sîstemeke global heye. Cîhan tev hema bibêje bûye weke gundekî. Her kes êdî bi rengekî global tevdigere. Sîstema kapîtalîst jî avaniyeke hegemonîk a global ava kiriye. Tê dîtin bê sed sal in Rojhilata Navîn xistine çi halî. Ev rewşa neyînî ya li Rojhilata Navîn bandor li ser tevahiya cîhanê kir. Zext û mêtingeriya wê dît. Di berdêla dewlemendbûna zêde ya komekê. Ewqasî nebaşî, şer, birçîbûn, krîz li cîhanê heye ku niha pirsgirêka avê rû dide û di bingeha şerê kûrbûyî hemûyan de ev heye. Rojhilata Navîn xistin vî halî ku di bingeha wê de jî pirsgirêka Kurd heye. Rêber Apo got, ‘Em hewl didin van hemûyan çareser bikin’.
DIVÊ NÊZÎKATIYEKE RAST BÊ NÎŞANDAN
Herî dawî heyeta DEM Partiyê çû hevdîtin bi Rêber Apo re kir. Li ser nêrînên wî daxuyanî ji çapemeniyê re hate dayin. Daxuyaniyên gelekî girîng bûn. Rêber Apo li gel destnîşankirina girîngiya pêvajoyê ji bo asta navneteweyî, bang li raya giştî ya navxweyî û civakê jî kir. Yanî tê destnîşankirin ku divê her kes bi rengekî rast nêzîk bibe. Ragihand ku divê civak rast fêhm bike. Ev hemû bangên ji bo yekîtiyê ne. Peyamên gelekî girîng bûn. Bêguman derfetên xwe hebe wê peyamên hîn xurt ji bo ronîkirina raya giştî bide.”
‘ZOR Û ZEHMETIYÊN PÊVAJOYÊ HENE, EM FÊHM DIKIN’
Kalkan anî ziman ku her kes meclîsê weke navnîşana çareseriyê nîşan dide û got, “Wê demê divê meclîs vê îradeyê karibe nîşan bide, karibe vê hêzê destnîşan bike. Lewma divê karibe hîn bêhtir xwedî lê derkeve. Yanî şerek heye, ber bi çareseriyê ve tê birin. Aliyên ku şer kirine hevdîtinê dikin. Ev hevdîtin divê bi rengekî cidî bêne nirxandin û tevlîbûn lê bê kirin. Tişta herî bingehîn ev bû. Lê belê vaye hin zext hene. Ya rast zor û zehmetiyên pêvajoyê hene. Em vê fêhm dikin. Yanî li ser her kesî zehmetî heye. Zor û zehmetiyên aliyan, muxatabên me hene. Lê belê hebûna van zehmetiyan divê nebe hincet ku siyaset bêdeng bibe, bi lawazî nêzîk bibe. Siyaseta Tirkiyeyê di vê çarçoveyê de bi ezmûneke dîrokî û cidî re rû bi rû ye. Di pêvajoya derbasbûyî de nekarî ezmûneke baş bide. Niha wê karibe ezmûneke baş bide û gavekê biavêje yan na? Aliyê herî girîng ê pirsê ev e. Yanî diviyabû ezmûneke rast dabûya. Lê belê ev welê nebû.”
‘VÊ EZMÛNÊ PÛANEK BI CHP’Ê DA WINDAKIRIN’
Kalkan destnîşan kir ku partiyên tevlî heyetê nebûn rexnedayina xwe dan û got, “Partiyên ku tevlî heyetê nebûn piştre nêzîkatiyeke rexnedayinê nîşan dan lê belê ji bo hinekan mirov dikare bibêje ‘Lêborîna xwe ji kêmasiya xwe mezintir bû’. Gotin û kiryarên CHP’ê hev negirt. Bersiva vê wê ji bo CHP’ê hebe. Yanî niha nîqaş tê kirin û tê gotin,d estwerdan heye. Di nava hevalên me de jî yên ku bi vî rengî difikirin gelek in. Tê gotin, hem li nava koma Yenî Yolê hem jî li nava CHP’ê destwerdan heye. Rêber Apo jî hişyarî dabû û gotibû, ‘Mekanîka darbeyê di her kêliyê de dikare bikeve nava tevgerê, ji binî ve dixebite’. Dibe ku bandora van jî hebe. Gotin û pratîka xwe nebû yek. Yanî vê ezmûnê pûanek bi wan da windakirin.
DIVÊ HÎN HEVGIRTÎ BIN
Mînak, partiyên ji koma Yenî Yolê gelekî diaxivîn. Nêrîna wan li meclîsê nehatibe qebûlkirin jî dema heyet ava bû, diviyabû bigota em ê biçin. CHP heman piştre qala çareseriya demokratîk a pirsgirêka Kurd kir. Eger bi rastî jî hevgirtî be, navnîşana çareseriyê Rêber Apo bû. Ozgur Ozel li Amedê soz ji raya giştî re da. Got, ‘Gelê Kurd çi bibêje ew ji bo me derbas dibe’. Gel dibêje ‘Îradeya min li ÎmraliYê ye’, lê tu wê îradeyê qebûl nake, tu dibêje ez ê îradeya Kurdan diyar bikim. Ka demokrasî? Ka çareseriya demokratîk? Zor û zehmetiyên CHP’ê hîn zêdetir e. Veguherandina şerê desthilatdariyê. Lê belê eger bi heman rêbazê têbikoşe wê bi xwe jî nikaribe tiştekî cuda dîne holê. Divê hîn baldar be. Bi kurtasî divê hîn hevgirtî be. Encamên hevdîtinê diviyabû bi rengekî rast û têrker pêşkêşî komîsyonê bihatina kirin, pêşkêşî meclîsê bihata kirin. Tiştekî veşartî nîne. Çima ji nêrînên Rêber Apo ditirsin? Ez wê fêhm nakim.”
‘DIVÊ MECLÎS NETIRSE’
Dûran Kalkan anî ziman ku tiştên pêşkêşî komîsyonê hatin kirin, ji gotinên Rêber Apo wêdetir gotinên heyetê bûn û axaftina xwe bi vî rengî dewam kir: “Nêrînên Rêber Apo nehatin dayin. Hûn çûne hevdîtinê. We pêwîstî bi hevdîtinê dîtine. Wê demê diviyabû tiştek bihata kirin. Em çawa bibêjin? Diviyabû ew nêrîn bihatina nîşandan. Lê belê ji vê ditirsin. Ya rast cewhera meseleyê ev e. Dibe ku ji vê re şovenîzm bê gotin? Em jê re bibêjin nêzîkatiya neteweya serwer, welhesil. CHP li şûna biçe Îmraliyê li muxatabê cuda geriya. Yên çûn jî li şûna ku nêrînên Rêber Apo pêşkêş bikin, nêrînên xwe nîşan dan. Weke ku bibêjin, ev mesele wê pêk were em ê bikin, muxatabekî cuda nîne. Bi vî rengî nabe. Tu yê ji aliyekî bibêje şer, teror heye. Dewlet hevdîtinan dike, lê siyaset ditirse ku bibe muxatab. Meclîs çima ditirse? Divê ewqasî netirse. Bi navê dewletê ev hevdîtin têne kirin. MHP’ê jî got: ‘Projeya dewletê ye’. Serokkomar Erdogan anî ziman ku ya tê kirin projeya dewletê ye. Baş e CHP û muxalefeta din çima ditirsin, çima ji tevlîbûna li projeya dewletê ditirsin?
RAPORA KOMÎSYONÊ DIVÊ XWEDÎ NAVEROKA ÇARESERIYÊ BE
Ev helwest bi rastî jî rast û têrker nîne. Rêber Apo dibêje, ‘Me ji îdamê ber bi maseyê ve kişand’ dema ku bi heyeta DEM Partiyê re axivî. Em hewl didin hevdîtina bi dewletê re bikişînin asta hevdîtina bi siyasetê re. Ev gavên gelekî girîng in, em dixwazin çareserî bi siyasetê bê kirin. Her kes dibêje ku ew siyasetê girîng dibîne. Em jî ji wê bawer dikin, me timî xwest jê bawer bikin. Lê belê saziya siyasetê hîn jî lawaz dimîne. Divê wê lawaziyê tekez ji holê rake.
Rapora komîsyonê, lewma karên ku meclîs bike, divê xwedî naveroka rastî ya çareseriyê be. Yanî divê pirsgirêkê nede dewamkirin. Di vê çarçoveyê de pêwîstî bi qanûnan heye. Qala qanûnên azadiyê, qanûnên entegrasyona demokratîk, qanûnên derbasbûnê tê kirin. Eger pirsgirêk tenê di asta ‘terorê’ û ‘qedandina terorê’ de bê nirxandin û rê û rêbazên bidawîkirina çavkaniyên ‘terorê’ sedemên wê neyên peydakirin, hiqûq û siyaset dest li vê wernede, hingî çareserî jî pêk nayê. Bêguman di vir de nêzîkatiyeke rast, çareserî û rasteqîn divê. Divê mirov bi rastî jî guh nedin nîqaşên wan derdoran. Nîqaşên ecêb e, axaftinên balkêş têne kirin. Ji xwe ji bo hin derdoran me got rantxur in, dijminên sondxwarî ne, êriş dikin. Çapemenî jî weke ku bi giranî xizmetê ji van re dike. Beşeke girîng a çapemeniyê. Divê bi vî rengî nebe. Li hemberî vê yekê divê têkoşîneke xurt bê meşandin. Rojnameyek dibêje, ‘Li Elmanyayê 14 hezar PKK’yî hene. Ya li Elmanyayê ji 26’ê Mijdara 1993’an û vir ve PKK qedexe ye. PKK’yiyek dema ku ji sînor dikeve hundir tê girtin. Çend ji sempatîzanên PKK’ê li Elmanyayê hating irtin? Hîn gelek ji wan girtî ne. Ji xwe ne PKK’yî ne, alîgir in. Niha 14 hezar welatparêzên kurd herhal komele ava kirine, çalakiyên çandî dikin. Van hemûyan weke ‘terorîst’ dihesibînin. Ma bi vî rengî dibe? Kurd wê nebe, Kurd ê rêxistinbûyî wê nebe. Ev mejî divê hilweşe.
GEFÊN TIRKIYEYÊ YÊN LI SER ROJAVA
Li Sûriyeyê asê bûye. Bi hemû hêza xwe Tirkiye her roj gefê dixwe. Halbûkî agahiyên digihêjin me ew e ku tê gotin, Rêveberiya Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê alîgirê bicihanîna qanûnên 10’ê Adarê ye. Derdorên derve jî bi wî rengî dibêje. Yanî rewşeke welê ku tiştekî red dike nîne, nêrînên wan eşkere ye. Ya rast rêveberiya Colanî di bin zexta gelek hêzan, di bin bandora hêzên derve û herêmî de ye. Hewl dide her kesî îdare bike. Tirkiye rêveberiya Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê weke berpirsyarê her tiştî dibîne. Çima? Ji ber ku Kurd di nava vê rêveberiyê de bi bandor in. Eger tu ewqasî dijberiya li Kurdan bike, gelo tu yê pirsgirêka Kurd çawa çareser bike? Yanî Kurd ê bê hêz, Kurd ê tinebûyî, Tirkbûyîn wê ber bi ku ve biçe? Tu yê ji aliyekî ve bibêje ‘Tirk bêyî Kurd, Kurd jî bêyî Tirk nabe’, li aliyê din jî bixwazî Kurdan tine bike. Wê demê tu Tirkan tine dike. Gelo ev ne eşkere ye? Ya ku Tirkiye 100 sal in lawaz hiştiye ma ne ev polîtîkaya li hemberî Kurdan bû? Ma ne ew siyaset û mejî bû ku Kurdan înkar dike? Eşkere ye ku sedem ev e. Her kes pê zane.
CHP BIVIR LI LINGÊ XWE XIST
Wê demê divê ev paradîgma neyê dewamkirin. Pêwîstî bi guhertina paradîgmayê heye. Çawa? Divê siyaset û mejiyê ku Kurdan înkar dike bê guhertin. Min berî niha jî got. Têkildarî pirsgirêka Kurd siyaset û mejiyekî demokratîk û rast hebe, wê çareserî hêsan be. Ya rast çareserî ewqasî zehmet nîne. Yanî eger siyaset û mejiyekî demokratîk nebe, eger tu bi siyaset û mejiyê ku Kurdan înkar dike tevbigere, tu yê nikaribe çareser bike. Bi qasî ku Kurdan lawaz dike, Tirkan jî lawaz dike. Yanî CHP neçû Îmraliyê ji bo hevdîtinê, çi kir? Bivir li lingê xwe xist. Çavkaniyên xwe yên hêzê çikand. Ma hîn bêhtir bi hêz bû? Dibe ku dilê yek, du heb şoven, neteweperest xweş kiriye. Tu yê ji wan qezenç bike? Tu yê bi vî rengî bibe demokrat? Nabe. Lewma di guhertina paradîgmayê de hîn lawazî heye. Hin derdor hewl didin pêk bînin. Ji MHP’ê, ji nava AKP’ê hinek hewl didin li gorî vê tevbigerin, lê belê yên dijber jî hene. Siyaset divê hîn vekirî û wêrekî be.
Yanî avaniya siyaset û mejiyê demokratîk divê hîn bêhtir bê xurtkirin. Divê bi xurtî xwe li demokrasiyê bigire. Hebûna xwe, xizmeta ji xwe re, pêşdîtina paşerojekê ji bo Tirkiyeyê bi vê ve girêdayî ye. Ji ber vê lawaziyê, tu yê bêjî ku qey diçe cihekî veşartî, çûn Îmraliyê. Weke ku nexweşî ye, encamên wê nehatin eşkerekirin. Piştre jî axaftinên dijber ewqasî zêde û bilind bûn. Siyaseteke demokratîk nîne ku bersivê bide wan. Yan jî yên ku xwedî li vê derkevin nîne. Divê ev yek ji holê bê rakirin.
‘TECRÎD DIVÊ BI TEMAMÎ JI HOLÊ BÊ RAKIRIN’
Bi rastî jî pêwîstî bi vê heye. Ji bo vê jî bêguman divê deriyên Îmraliyê hîn bêhtir bêne vekirin. Derfetên ragihandinê yên Rêber Apo divê beriya her tiştî bêne zêdekirin. Eger ew bi xwe nakin, qet nebe bila destûrê bidin wî. Bila Rêber Apo van tiştan bike. Ji xwe dibêje, ‘Ez ê bikim’. Belê weke ku me got, hevdîtin têne ikrin. Lê belê hîn jî tecrîd bi temamî ji holê nehatiye rakirin, şert û mercên kar û ragihandinê yên azad nehatine afirandin. Ragihandineke gelekî kêm heye. Bi çûn û hatina heyetan nabe. Bi vî rengî pêvajo bi ser nakeve. Lewma divê şert û emrcên azadiya fîzîkî, jiyana azad, mercên kar ên azad bêne afirandin, ku muxatabê pêvajoyê ew e, ew pêşengiyê û Rêbertiyê ji pêvajoyê re dike. Di heman demê de bi biryar û bi daxwaz e. Dibêje, ‘Firsendê bidin, ez ê bi ser bixînim’. Madem em alîgirê vê ne, wê demê bila derfetan biafirînin. Bila wî karî bike ku bi ser bixîne. Divê tiştên li pêşiya kar asteng in ji holê bêne rakirin. Ji ber vê jî hîn gavên gelekî kêm têne avêtin. Ya rast ji bo yên hatine kirin gav jî nikare bê gotin. Em girîng dibînin, lê belê divê ev yek neyê derengxistin.”
VEGERA JÊ NÎNE
Kalkan li ser piştgiriya bi pêvajoyê nirxandin kir û got, “Belê, di vê mijarê de hewldaneke girîng heye. Beriya her tiştî ji aliyê me ve dikarim vê bibêjim. Yanî me berê jî got. Em hewl didin pêvajoyê fêhm bikin. Em dibêjin ku di astekê de me fêhm kiriye. Yanî em nêzîkatiyeke taktîkî, demkî li pêvajoyê nakin. Me got, vegera jê nîne. Ya lê wê ber bi ku ve biçe? Em hîn li bersiva vê pirsê digerin. Pêwendiya me ya bi pêvajoyê re bi vî rengî ye. Divê her kes bi vê zanibe. Yanî yên ku li bendê ne ku wê veger jê çêbibe, di nava xewn û xeyalên pûç di ne. Di nava xefletê de ne. Yanî nêzîkatiya, ‘Ez tevlî nabim, ez ê li bendê bim. Ber bi ku ve biçe, ez ê li wir bim’, ev nêzîkatiya firsendperestiyê bi kêrî kesî nayê. Sekneke gelekî baş nîne.
YÊN TEVLÎ PÊVAJOYÊ NEBIN WÊ WINDA BIKIN, PÊVAJOYEKE KU ALTERNATÎFA WÊ NÎNE
Em vê bibêjin. Yanî yên ku tevlî vê pêvajoyê nebin wê winda bikin. Divê her kes bi vê zanibe. Pêvajoyeke ku alternatîfa wê nîne. Alternatîfa vê ew e ku şer qat bi qat zêde bibe, yanî felaket. Rantxur vê dixwazin. Dibêjin, ‘Bila bi vî rengî be ku em ranta xwe dewam bikin’. Divê mirov lêkolîn bikin bê ajaniyê ji kê re dikin. Xwe weke welatparêz, neteweperest nîşan didin, lê belê rastî bi vî rengî nîne. Divê sicîla wan a sîxuriyê bê lêkolîn. Lewma biryardariya me ya ji bo pêvajoyê di vê astê de ye. Ji bo vê jî ji aliyê xwe ve em karên pêwîst dikin. Yanî me têkoşîna çekdarî rawestand. Me karê xwe rawestand. Me karên bi navê PKK’ê sekinand. Ji xwe daxuyaniyên ku divê bêne dayin me hemû kir.
HEWLDANÊN ME HENE LÊ BELÊ PÊVAJO PÊVAJOYEKE ZEHMET E
Bêguman ji aliyekî ve em hewl didin li ser bingeha stratejiya demokratîk û siyasî karên xwe bimeşînin. Bêguman me guehrtina stratejîk kir. Vegera li stratejiya berê wê nebe. Em hewl didin ku li ser vê bingehê bixebitin. Hewldanên me hene. Lê belê pêvajoyeke zehmet e, wê bibêjim. Pêvajoyeke tevlîhev e. Ji bo her kesî zehmetiyên xwe hene. Muxatabên me jî timî qala zor û zehmetiyan û astengiyan dikin. Rast e, em zor û zehmetiyên ji bo her kesî, zor û zehmetiyên ji bo muxatabên xwe jî fêhm dikin. Lê belê zor û zehmetiyên me jî hene. Belê, her ku pêvajo dirêj bibe rê ji provokasyonan re jî vedibe. Ji ber vê jî ya baş e ew e ku dirêj neke. Bi gotina ‘Haydî’ jî nabe. Divê atmosfera wê bê afirandin, mercên wê bêne afirandin û bi vî rengî kar bê kirin. Di vê çarçoveyê de em hewl didin xwe perwrede bikin, siyaseta Rêber Apo fêhm bikin, rê û rêbazên serxistina wê peyda bikin. Em rast nîqaş dikin, hewl didin rast fêhm bikin. Yanî divê ev yek bê dîtin û fêhmkirin. Divê her kes ne tenê xwe bibîne. Fermandarekî gerîla daxuyaniyek dabû. Hefteyek derbas bû. Hin derdora qiyametê radikin. Ketiye ser zimanê vê derdora rantxur. Mînak, divê mirov wî jî fêhm bike. Lê belê yê ku ew got û da gotin, ew bi tenê nîne. Zor û zehmetiyên wî jî hene. Divê empatî hebe. Dive veneguhere encamên welê ku bandoreke neyînî li ser pêvajoyê bike. Di vê mijarê de divê baldarî hebe.”
Dewam dike…
