Pêşnûmeya destûra bingehîn a demkî ya rêveberiya Şamê ya demkî ku di 13’ê Adara 2025’an de ji aliyê HTŞ’ê ve hate ragihandin, ji ber nehewandina mafên pêkhateyan û jinan bûye sedema nerazîbûnan. Jinên ji herêma Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê li ser mijarê ji ANF’ê re axivîn û diyar kir ku ev yek wê desthilatdariya zilamê serdest careke din vegerîne.
‘DIVÊ EV DESTÛR WERE GUHERTIN’
Hevseroka Şaredariya Gel a bajarokê Girbawî Nedwa Îbrahîm da zanîn ku di destûra nû ya Sûriyeyê de ya ku ji aliyê rêveberiya HTŞ’ê ve hatiye nivîsandin ti mafê jinê tê de nîne, jin ji her qadên civakê dûr tê hiştin û got, “Weke jinên herêma Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê bi dehan salan me li ber xwe dan, li dijî bi hezaran çeteyan serî hildan û herêm ji metirsiyeke mezin rizgar kir. Em ew jin in ku xwedî fikrekî azad in û bi fikrê Rêber Apo gihîştine vê astê. Mafê me li Sûriyeyê pir mezin e, ji ber ya herî xwedî destketî jin e û pêwîste ev destûr were guhertin.”
Nedewa Îbrahîm diyar kir ku hikûmeta HTŞ ji bo xwe zindî bihêle û desthiladariya xwe li ser hemû pêkhateyên Sûriyeyê bimeşîne jin bê maf hişt, her wiha mafê wê yê hilbijartinê jî xwariyê. Nedewa Îbrahîm got, “Mafê jinê heye ku di meclîsên gel de xwedî cihekî mezin be. Ji ber civaka bê rêvebirina jinê ew civak ne xwedî wateyeke pêşketinê ye. Colanî bêyî ku nêrîna gelê Sûriyeyê bixwaze xwe kir serokê Sûriyeyê û ji cem xwe ve destûrek ku mafê tu pêkhateyên Sûriyeyê temsîl bike nîne. Em vê yekê bi tundî şermezar dikin û qebûl jî nakin. Ez dikarim bibêjim ku ev destûr tenê Colanî temsîl dike.”
‘COLANÎ TI GUHERTIN LI SÛRIYEYÊ NEKIR’
Nûnera Partiya Nûjen a Demokratîk li Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê Heyfa Mehmûd jî ragihand ku di pêşnûmeya destûra bingehîn a demkî de mafê jinê nehatiye parastin û got, “Gelê Sûriyeyê ev nêzî 14 sal in di nava şoreşekê de ye û hemû cûreyên êşkenceyê ji aliyê rejîma Baas ve lê hatiye ferzkirin. Bi hatina hikumetek nû ya Sûriyeyê re gelê Sûriyeyê pir kêfxweş bû. Ji ber ku gelê Sûriyeyê her tim daxwaza azadî û jiyana hevbeş dikir a ku hemû pêkhateyên Sûriyeyê biparêze. Lê belê bi hatina vê hikumetê re tiştek nehat guhertin, lê belê guhertin tenê navê Esed û Colanî bû. Ev hikûmet tiştên herî xirab bi serê gelê Sûriyeyê anî û bi nivîsandina destûrek tenê mafê wî û çeteyên wî diparêze.”
‘JINÊN BI FIKRÊ RÊBER APO WÊ TI CAR PAŞ VENEGERIN’
Heyfa Mehmûd di nava axaftina xwe de anî ziman ku ev destûr ji aliyê gel ve nayê qebûlkirin û gel wê carek din şoreşê nû bike da ku ev destûr were guhertin û mafê hemû pêkhateyên Sûriyeyê were parastin. Heyfa Mehmûd got, “Hikumet baş dizane ku jinên Herêma Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê vî tiştî qebûl nakin, ji ber ew xwediyê felsefeya Rêber Apo ne. Jin xwe di her qada civakê de parast û xwe gihand asta ku hemû dewletên cîhanê jina herêma Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê ji bo xwe bikin mînek. Em bang li jinên Sûriyeyê dikin ku tevlî van xwepêşandanan bibin û vê destûrê şermezar bikin da ku em bibin xwedî hêz. Em di dawiyê de jî dibêjin ku pêwîste êdî ev şer li Sûriyeyê were rawestandin û destûrek ku mafê hemû pêkhateyan tê de were parastin û mafê jinê ji sedî 50 di destûrê de were bibîrxistin. Ji ber berxwedana ku jinan meşandiye tu kesî nikarî bigihêje vê berxwedanê.”
‘DESTÛRA KU MAFÊ JIN NEPARÊZE EW NEDESTÛR E’
Sîhan Salih a ji bajarê Qamişloyê jî got, ew destûra nû ya Sûriyeyê ya ji aliyê Colanî ve hatiye nivîsandin qebûl nakin, ji ber ku tê de yek reng û yek al dîsa hatiye bikar anîn. Sîhan Salih got, “Em wek gelê Sûriyeyê ji vê pergala yek reng pir êşiyane, ji ber wê pêwîste ev destûr were guhertin û destûrek hevbeş were nivîsandin. Sîhan Salih got, “Her pêkhatiyek li Sûriyeyê mafê wê heye ku bi reng û çanda xwe bijî. Yanî di wê destûrê de tenê navê Komara Ereban û Sûriyeyê (Cimhuriye El Arbiye El Sûriye) hatiye bikar anîn, ev yek nayê qebûl kirin. Ji ber bi dehan pêkhate û bawerî li Sûriyeyê hene. Her wiha destûra ku rengê jinê nehewîne ew nedestûr e, lê belê wek pelek tenê ji bo berjewendiyên xwe bi kar tînin. Pêwîste sîstema Rêveberiya Xweser a herî sereke be di destûrê de, ji ber ku Rêveberiya Xweser ji bo berjewendiyên hemû pêkhateyên li Sûriyeyê têdikoşe.”
Sîham Salih diyar kir ku ev hikûmeta nû ya Sûriyeyê têkiliyên wan bi dewleta Tirk re hene û bi hev re ev destûr nivîsnadin, ji bo ku Rêveberiya Xweser têk bibin lê ev yek nayê qebûl kirin.