Endamê Konseya Rêveber a KCK’ê Mûstafa Karasû rola şehîd Riza Altûn a di qonaxên cuda yên têkoşînê de nirxand. Nirxandina Karasû bi vî rengî ye:
“Hevrê Fuat û Rıza hevalên me yên ku di dîroka partiya me de xwedî cihekî girîng bûn û rola wan hebû. Ew di ruh, çand, û xeta wê ya têkoşînê de bi bandor bûn. Bi vî awayî, ew parçeyekî pir girîng ê dîroka partiya me bûn.
Me berê ji bo hevrê Fuat nirxandin kiribû. Hevrê Fuat hevalê yekem ê Rêber Apo bû. Bêguman, berê bi Hakî û Kemal re jî Rêber Apo nas dikirin. Lê belê wekî koma Apoyî, ji yên ku li Bendava Çubukê beşdar bûn heta îro di têkoşînê de man, heval Fuat bi rastî hevrêyê Rêber Apo bû. Hevrêtê wî yê herî nêzîk bû. Hevrê Fuat hevalê me yê ku di hest, raman û xeta Rêber Apo de bi awayekî herî baş têgihiştibû. Her tim li ser rastiya Rêber Apo lêhûr dibû. Rêber Apo çi difikirî, di nav lêgera jiyanekê çawa, cîhanekê çawa, Kurdistanek çawa, jineke çawa de bû? Hevrê Fuat her tim bi van mijaran re mijûl bû. Bi vî awayî, hevrê Fuat her tim xwest ku nêzî rastiya Rêber Apo bibe û rolekê rastiya Rêber Apo bi temamî bijî dabû xwe.
Bi rastî hevrêyekî wisa bû. Hemû cîhana wî ev bû. Di çarçoveya gihîştina rastî û hakîkata Rêber Apo de hewl da. Her wiha xwe berpirsiyar didît ku Rêber Apo fêm bike û vê yekê li partiyê, li hevalan û li hevrêyan belav bike. Yanî wisa difikirî ku berpirsiyariya xwe ya li hember Rêber Apo bi awayekî herî baş wisa bi cih bîne, ji ber vê yekê her tim li ser rastiya Rêber Apo lêhûr dibû. Di felsefe, nêrîna jiyanê û cihanê ya Rêber Apo de xwe kûr dikir û radigihand hevalan.
Di nav partiyê de hevalê ku herî zêde perwerde dida, hevrê Fuat bû. Hema bêje her hevalek ji perwerdeya hevrê Fuat para xwe girtiye. Ger di nav partiyê de, di xeta Rêber Apo de, di felsefeya jiyana Rêber Apo de pêşketinek, kûrbûnek çêbûbe, ev bêguman bi xwendina parêznameyên Rêber Apo, bi guhdarkirina dahûrandinên Rêber Apo û bi nîqaşkirina wan çêbûye, lê her wiha bi teyîsandina hevrê Fuat a rastiya Rêber Apo jî çêbûye. Divê em vê yekê wisa tespît bikin.
LI HEMBERÎ FERASETÊN KU BI XETA RÊBER APO RE NEDIBÛ YEK HER TIM HELWEST GIRT
Heval Fuat her tim bi girêdana bi Rêber Apo re, bi wê biryardariyê meşiya. Her tim jî têgihîştin û helwestên ku ne li gorî xeta Rêber Apo bûn didît, helwest girtiye. Ji aliyê din ve bêguman, di pêşxistina hevaltiya di nav partiye pêşxistinê de jî rola heval Fuat girîng bû. Rûmet û hezkirina wî ya ji bo hevalan pir zêde bû. Çi ciwan, çi xwedî temen, çi jin, çi mêr, bi hemû hevalan re hevaltiya partiyê jiya, hevaltiya partiyê nîşan da û hevaltiya PKK’ê, kesayetiya wê çi ye, vê yekê di têkiliyên xwe de nîşan dida.
Pêwîst e heval Fuat bi rastî were nirxandin. Divê kesayeta wî bêtir were dahûrandin. Divê tiştên ku ew daye bêtir werin derxistin. Her wiha divê pirtûkên wî, nirxandinên wî bi rastî werin xwendin û bi kûrahî werin fêmkirin. Bi awayekî din, ji bo ku Rêber Apo bi kûrahî were têgihiştin, nirxandin û şîroveyên hevrê Fuat bi rastî vê yekê hê bêtir kûr û bi hêztir dike. Hêza herî mezin a hevrê Fuat jî ev bû, rola wî jî ev bû. Ji ber ku dahûrandina Rêber Apo dikir. Bêgûman ev dahûrandinên wî, ji ber şert û mercan, bi hin tespît û nirxandinan dihatin kirin. Mînak, di girtîgehê de pirtûkan dinivîsand. Bêguman pirtûkên Rêber Apo her tişt datîna holê, lê ji bo ku ev bêtir kûr bibin û werin fêmkirin, hevrê Fuat bi rastî roleke pir girîng lîst. Divê em vê yekê wisa diyar bikin.
Em dikarin vê bibêjin: Hevrê Fuat erkên xwe yên li hember Rêbertiyê bi cih aniye. Dibe ku kêmî û kêmasiyên wî hebin, lê bi awayekî di asta jor de erkên xwe bi cih aniye. Bi vî awayî, di warê bicihanîna erkên xwe yên li hember Rêber Apo de ti kêmasî nîn e. Em dikarin vê wisa diyar bikin. Bêguman, ev di heman demê de bicihanîna erkên li hember partiyê bû. Bi vê wesîleyê, ez careke din hevrê Fuat bi rêz û minetdarî bibîr tînim. Em ê tu carî wî ji bîr nekin. Em ê hewl bidin ku hest û ramanên wî bigihînin civaka Kurd, ciwanan û jinan. Çawa ku bi dahûrandinan me kesayetiya Rêbertiyê fêm kir û di xebata partîbûnê de bû, êdî em ê hevrê Fuat jî baştir fêm bikin û bi vî awayî kesayetiya xwe ya Apoyî, kesayetiya xwe ya di xeta Rêber Apo de hê bêtir kûr bikin. Ji bo hevrê Fuat ez dikarim bi kurtasî van bêjim, ji ber ku me berê jî nirxandinên xwe kiribûn.
DI MEZINBÛNA TÊKOŞÎNA ME DE ROLEKE GIRÎNG A HEVRÊ RIZA HEYE
Ji bo hevrê Riza jî gelek tişt hene werin gotin. Jixwe heval nirxandinan dikin. Heval Abbas dema hevrê Riza nirxand û got “kesayeta duyemîn a Kemal Pîr e”. Bi rastî jî, ji bo kesayetî û helwesta heval Riza, ev pênaseya heval Abbas pênaseya herî guncav û rast e. Bêguman di têkoşîna me de, cihê heval Riza pir zêde ye.
Koma me ya Apoyî di şertên dijwar de pêş ket. Li Enqereyê, bêguman di destpêkê de li zanîngehan, li dibistanan dendika koma Apoyî çêbû. Lê belê paralelî vê yekê, piştî demek kurt a çêbûna vê dendikê li Taxa Tuzlûçayirê, ku taxa herî şoreşger a Enqereyê bû û jê re Moskovaya biçûk dihat gotin, taxa ku di bin bandora heval Rıza de bû -koda wî Şirket bû-, bû taxa herî bi bandor. Komên din ên çepgir jî li wir hebûn, lê yên ku bi rastî bi bandor bûn, kesayetiyên mîlîtan, yên ku li Tûzlûçayirê mohra xwe dan, koma ku li derdora heval Rıza çêbûbû. Bi vî awayî, tevkariya wî ya ji bo têkoşînê pir zêde bû.
Di Kurdistanê de bi rastî, rola wî ya di têkoşîna li dijî faşîstan de pir girîng bû. Bi vî awayî li Kurdistanê di pêşketina koma Apoyî de rola wî gelekî girîng bû. Ji ber ku destpêka pêşketina koma Apoyî, hinekî bi derbaskirina astengiyên li pêşberî xwe, bi derbaskirina astengiyên faşîstan çêbû. Di vê yekê de bandora heval Riza bêguman pir girîng bû. Di têkoşîna Hîlwan û Sêwregê ya piştre çêbû de jî rola wî girîng bû. Di girtîgehê de jî, bêguman têkoşîna wî û berxwedana wî çêbû. Kesayetiyek wisa bû. Piştî ku ji girtîgehê derket jî, li Kurdistanê beşdarî gelek xebatan bû.
Ez dikarim vê yekê bibêjim: Heval Rıza heta nefesa xwe ya dawî ji bo vê têkoşînê tevkariyên pir girîng kir. Dema em dîroka partiya xwe vedibêjin, dema em qala gihîştina têkoşîna azadiyê ya me heta vê astê dikin, dema em vê yekê dinirxînin, bêyî nirxandina heval Riza, ev yek nikare bê gotin, wê kêm bimîne. Di pêşketina vê têkoşînê de, di gihîştina vê astê de, ji destpêkê ve para wî ya mezin heye, rola wî heye.
SEKNA WÎ DI NAV HEBÛNA FELSEFEYA APOYÎ DE WÊ BIJÎ
Bi vî awayî, bêguman, ji ber em hevalên hev ên di serdema kombûnê ne şehadeta hevalan, me hemûyan pir bandor kir. Lê sekneke wî jî hebû. Sekna wî jî wê ji niha û şûn ve di mîlîtanîya Apoyî, felsefeya Apoyî, çanda Apoyî û têkoşîna jiyana Apoyî de bijî. Bi vî awayî, cihê Şirketê, yanî hevrê Riza, di têkoşîna me de her tim were bîranîn û wê tu carî neyê jibîrkirin. Wî hemû jiyana xwe da û têkoşînek pir alî meşand. Ji vê hêlê ve, bêguman, niha li her derê gelê me hevrê Riza bi hevrê Fuat re bibîr tîne. Ev yek pir girîng e. Dayîna heqê van hevrêyan, bersivdana keda wan bi rêzdarî û bibîranîna wan pir pir girîng e. Ev yek jî tê kirin. Bi vê hêlê ve, ez ji gelê me û hemû dostên me re jî spas dikim.
Nasîna wî bi Rêbertiyê re, ew bixwe jî vegotiye. Dibêje, “di destpêka sala 1976’an de ez çûm mala li Anittepeyê. Min Rêberî dît.” Dibêje, “Kemal gazî min kiribû. Heval Hakî hat, ez girtim û birim wê malê. Li wir me bi Rêberî re hev û du naskir. Min Rêberî li wir dît.” Lê belê, bêguman, nasîna hevrê Riza û yên li Tûzlûçayirê bi tevgerê beriya vê yekê ye. Di destpêkê de hevrê Kemal Pîr, li Tûzlûçayirê bi van ciwanan re têkilî danî. Lê wê demê wekî koma Apoyî têkilî dananî. Bi giştî wekî şoreşgerî li Tûzlûçayirê bi van ciwanan re eleqedar dibû. Dibe ku ev di sala 1974’an û piştî wê be.
Beşdarbûna van hevalan a koma Apoyî, bi îhtîmaleke mezin di dawiya sala 1975’an û destpêka 1976’an de çêbû. Di destpêkê de, ya rast fikrên şoreşgerî werdigirin. Berê bi Kemal Pîr re hev û du naskirine. Hevrê Kemal Pîr bi van hevalan re eleqedar bûbû. Heta yek ji wê komê, yê ku ewilî çû Kurdistanê bû. Ez bawer im piştî civîna 1976’an, bi daxwaza Kemal Pîr, ew yekser çûye Kurdistanê. Ew bi me re jî xebitîbû. Ew jî ji koma destpêkê ya Tûzlûçayirê bû. Li gorî vegotina heval Metin Aslan, ew kes Kemal Pîr bi komê re dabû naskirin. Ew jî kesekî ji Sêwasê bû. Piştre çûye Nizîpê, demekê dixebite, lê paşê vedigere. Piştre jî ji komê qut bû, çû Kanadayê. Niha belkî li Kanadayê dijî. Ji ber ku dema ez li Ewropayê bûm, çend caran min li Kanadayê pê re hevdîtin kiribû.
Wekî ku min got, di destpêka salên 1975-1976’an de bi komê re tam têkilî datînîn. Lê belê hê di wê serdemê de ku bi komê re têkilî danîn jî, ew hê emperyalîzma sosyal diparastin.
ÇALAKVANEKÎ ÇAVSORÎ BÛ
Ya rast ev heval di destpêkê de sempatîzanên THKO’yê bûn. Belkî bandora Huseyîn Înan jî li ser wan hebû. Wekî bandora ku li ser min jî çêkiribû. Gûndê Huseyîn Înan jî nêzîkî gûndê hevrê Riza bû. Huseyîn Înan ji Gûrûnê bû. Lê gûndê xalê wî jî li Sarizê bû. Jixwe li Sarizê tê girtin. Bi bandora wî, ew sempatî bi THKO’yê re çêdikin. Piştre emperyalîzma sosyal diparêzin. Tê bîra min, di wê rewşê de, hevalan ji wan re gotibû: “ew dikarin emperyalîzma sosyal biparêzin, ger em bikarin wan qanî bikin, bila hemû jî qanî bikin. Ji bo me pirsgirêk nîne.” Rêber Apo wisa gotibû, gotibû ku wisa bê gotin. Di têkiliya destpêkê ya komê de rewşek wisa hebû. Lê di demeke kurt de, piştî çend mehan, wan tez û fikrên emperyalîzma sosyal berdan. Nêrînên tevgerê pejirandin.
Niha ez bi temamî nizanim ka min kengî van hevalan naskir. Dibe ku dawiya sala 75’an an jî destpêka 76’an be. Li Tûzlûçayirê xizmên min hebûn. Car caran ez diçûm wir. Piştre di destpêka sala 76’an de min li Tûzlûçayirê xanî kirê kir. Ez ji yûrdê derketim, min li Tûzlûçayirê xanî kirê kir. Li Tûzlûçayirê cihê ku jê re Tekmezar dihat gotin, hebû. Me li wir xanî kirê kir. Piştre, bêguman ez bêtir di têkiliyeke nêzîktir de bûm. Bi awayekî, ez jî bûm Tûzlûçayirî. Em bi hevalan re her tim bi hev re bûn, em li rex hev bûn. Heta di serdemên destpêkê de, me li pişt mala heval Kazim xaniyekî yek odeyî kirê kiribû. Li wir min perwerde dida. Ciwan dihatin, min perwerde dida. Yanî wekî xaniyê perwerdeyê bû. Têkiliyên me yên wisa baş çêbûn.
Piştre, ji ber ku ez li Tûzlûçayirê bûm, em her tim di têkiliyê de bûn, em bi hev re bûn. Êdî heval di sala 76’an de bi temamî bûbûn parçeyekî komê. Hevrê Riza hevalekî pir çalakvan bû. Hevrê Riza li wir wekî “Şirket” dihat naskirin. Ji ber vê yekê jê re wisa dihat gotin; ji ber ku derdora wî pir fireh bû. Kesayeteke wî ya bandorker hebû. Yanî ciwanên li derdora wî, kesên li derdora wî bi wî ve girêdayî bûn. Kesekî ku bi vî awayî mirovan bi xwe ve girêdide, li dora xwe kom dike, organîzatorekî xwezayî bû. Hevrêyekî wisa bû. Di heman demê de çalakvan bû. Hevalekî ku her tim li dijî faşîstan di nav çalakiyan de bû. Ji ber vê yekê koda wî Şirket bû. Kesî wî wekî Riza nas nedikir. Li Tûzlûçayirê her kes wî wekî Şirket nas dikir. Faşîst jî dema navê Şirketê dibihîstin, ditirsiyan. Ji ber ku heval Rıza çalakvanekî çavsor bû.
ROLA KOMA TÛZLÛÇAYIRÊ ZÊDEBÛNA BANDORA APOYÎ YA LI ENQEREYÊ ÇÊBÛ
Piştî ku ez çûm Tûzlûçayirê, ez jî bi wan re bûm, ez beşdarî çalakiyan dibûm. Bi hevrê Riza re du-sê çalakiyên me çêbûn. Komeke wisa. Komeke çalak û aktîf bû. Carinan li dijî faşîstan ber bi Abidînpaşayê ve tevdigeriya. Carinan jî li jora Tûzlûçayirê, ez bawer im jê re Kartaltepe digotin, li wir faşîst hebûn. Carinan li dijî faşîstan li wir sizma dikir. Komeke wisa. Carinan jî li Mamakê faşîst bandor bûn. Deştek Tûzlûçayir û Mamakê ji hev vediqetand.
Hevrê Riza, hevalên li Tûzlûçayirê, carekê ez jî beşdarî çalakiyên wan bûm. Em ji wê deştê ber bi aliyê din ve diçûn û li wir li dijî faşîstan me çalakî dikir. Yanî hevalên li Tûzlûçayirê komeke çalakger bûn. Apoyî jixwe di nav çepên Tirkiyeyê de, li rex hêzên çep ên li Tirkiyeyê, wekî komeke çalakger dihatin naskirin. Wekî komeke mîlîtan dihatin naskirin. Li ser vê yekê Tûzlûçayir jî lê zêde bû. Bi vî awayî, di vê pêvajoyê de koma li Tûzlûçaiırê bêguman di zêdebûna bandora Apoyî li Enqereyê de xwedî rol bû.
Ji ber ku cihê ku jê re Abidînpaşa û Mamak dihat gotin, li Enqereyê cihên ku faşîst pir bandor bûn. Û Tûzlûçayir li Enqereyê wekî keleha şoreşgeran dihat naskirin. Jê re Moskovaya biçûk dihat gotin. Cihêk wisa bû. Bêguman, dema koma Apoyî li cihekî wisa bandor bû, ev yek bandorê li rewşa giştî ya koma li Enqereyê jî dikir. Nasîna min bi hevalên li Tûzlûçayirê re di pêvajoyeke wisa de çêbû. Di dawiya sala 75’an û destpêka 76’an de bû. Jixwe di sala 76’an de ez her tim li Tûzlûçayirê bûm. Bêguman, li Enqereyê komeke girîng a bîrdozî çêbû an jî pêvajoyeke kombûna bîrdozî jiya. Pêvajoyeke xebatê ya li Enqereyê, ku di sala 70’î de dest pê kir û heta 76’an, yanî heta serdema vegerê welêt dewam kir, hebû. Di vê serdemê de têkoşîna bîrdozî, têkoşîna li dijî faşîstan û helwesta çalakvanî bi hev re dimeşiya.
Ji vê hêlê ve, hevalên li Tûzlûçayirê piştî ku tevgerê naskirin, di têkoşîna bîrdozî a li wir de roleke girîng lîstin. Dev-Yol hebû, Halkın Kurtuluşu hebû, komên din hebûn û ew li dijî van bi awayekî bîrdozî têkoşînek dimeşandin. Ev yek jî bi vî awayî ji bo têkoşîna koma bîrdozî li Enqereyê tevkariyeke girîng bû, piştgiriyeke girîng bû. Ji ber ku Tûzlûçayir ne taxeke asayî bû, ne cihêkî ji rêzê bû. Erê, li Enqereyê tax hatibûn parçekirin. Taxên ku çepgir, sosyalîst bandor bûn hebûn, li cihên din jî taxên wisa hebûn. Lê taxa ku herî zêde çepgir, sosyalîst û şoreşger bandor bûn, Tûzlûçayir bû.
EW SERDEM JI BO HEMÛ KOMAN SERDEMEKE TÊKOŞÎNA BÎRDOZÎ YA MEZIN BÛ
Ew serdem di heman demê de serdemeke têkoşîna bîrdozî ya xurt bû. Ne tenê ji aliyê me ve, ji aliyê Dev-Yolê, Halkın Kurtuluşu û hemû komên din ve jî serdemeke têkoşîna bîrdozî ya mezin bû. Her kesî hewl dida ciwanên ku nû sempatî nîşan didan qezenc bikin. Ji ber ku meyla ciwanan a ber bi çepgiran û şoreşgeran ve pir zêde bû. Di nav ciwanan de eleqeyek mezin hebû. Her wiha di nav gel de jî ber bi tevgera şoreşgerî ve eleqeyek mezin hebû. Her komek ji bo ku vê eleqeyê ber bi xwe ve bikişîne, têkoşîneke bîrdozî ya mezin dida. Me jî dida.
Di serdemeke wisa de, li cihekî wekî Tûzlûçayirê, li dijî hemû komên din di nav têkoşîna bîrdozî de bûn pir pir girîng bû. Her wiha di bidestxistina rêzgirtinê ya Apoyîyan de, bandora me ya li Tûzlûçayirê jî roleke girîng lîst. Bi vî awayî, hevalên li Tûzlûçayirê li dijî hêzên din ên çep nîqaşên bîrdozî dikirin, bi wan re têkoşîn didan. Ji berê ve jî cihêbûnek wisa hebû. Lê piştî ku tevgerê naskirin, bêtir têkoşîna bîrdozî dan, bêtir nîqaş kirin, bêtir li dijî komên din têkoşîna bîrdozî dan û ciwanên nû qezenc kirin, ji nav gel bandor li ser mirovan kirin. Ev pêvajo bi pêşengiya hevrê Riza li Tûzlûçayirê pêk hat.
Bêguman, me hinekî behsa hevrê Riza kir, lê kesayeteke wisa bû; jê re dibêjin îdol, taybetmendiyeke wî hebû ku bi helwest û terzê xwe ji ciwanan re bû îdol, şêwazeke wî hebû. Hem hevalên li gel xwe bandor dikir, wan li dora xwe kom dikir, bi awayekî, tiştê ku Rıza bigota, çawa nêzîkatî kiriba, çi biryar girtiba, ber bi ku ve rê nîşan kiriba, komeke wisa hebû ku wê ber bi wir ve biçûya. Ji aliyê din ve Riza, yanî ciwanên li derdora komê, hemû ciwanên li Tûzlûçayirê jî bandor dikir. Her kesî ew nas dikir. Li Tûzlûçayirê, kadroyên hemû komên çep ên Tirk û sempatîzanên wan jî, gel jî wî nas dikir. Ew kesayetiya herî populer a Tûzlûçayirê bû. Di nav çepên Tirk de gelek kom hebûn, lê yê herî naskirî hevrê Riza bû.
Bêguman, ev yek bandor li ciwanan dikir. Beşek ji wan jixwe paşê sempatî bi têkoşînê re nîşan dan û beşdarî têkoşînê bûn. Bi vî awayî, yên li Tûzlûçayirê ku beşdarî têkoşînê bûn, yên ku bûn parçeyekî têkoşînê piranî, bi bandora Riza beşdar bûn. Erê, bandora me ya bîrdozî hebû, xebata komê hebû, xebata Kemal hebû, lê bêguman heval Rıza bi vî awayî van ramanan, van hestan kom kir, erê, ramana Apoyî li Tûzlûçayirê belav bûbû, lê yê ku wan kir kom bi awayekî teqez hevrê Riza bû. Bi vê hêlê ve sembolek e. Ji niha û şûn ve jî wê li Tûzlûçayirê wekî sembolek, wekî îdolek berdewam bike.
DEMA TÛZLÛÇAYIR BÊ GOTIN, WÊ HER TIM MÎLÎTANTÎYA HEVRÊ RIZA BÊ BÎRA MIROVAN
Bi vê hêlê ve, jixwe li Tuzluçayırê xwedîderketinek çêbû. Dema Tûzlûçayir bê gotin, her tim şoreşgerîya mezin û mîlîtantîya mezin a hevrê Riza wê bê bîra mirovan. Bi vê hêlê ve, wê demê jî ciwanên Tûzlûçayirê bandor kiribû, ji niha û şûn ve jî wê bandor bike, kesayeteke wisa ye. Riza kesayeteke bandorker e. Hê berî ku koma Apoyî nas bike jî, bandor dikir, hûn bifikirin. Niha bifikirin, kesayeteke wisa bandorker komeke pir bi bandor nas bike, bîrdoziya wê bipejirîne, çand û şêwaza wê wergire; bandora ku wê çêbike û tevkariya ku wê di têkoşînê de bike, bê guman divê bê fikirîn. Her tim di pêşketina têkoşînê de, di organîzekirina wê de, di bidestxistina kesên nû de an jî di bandorkirina gel û ciwanên li derdora ku hatine bidestxistin de, hevrê Riza her tim wekî hevalekî bandorker cihê xwe di dîrokê de digire.
Pêvajoya çûyîna hevrê Riza an jî hevalên li Tûzlûçayirê ji bo Kurdistanê, bi awayekî, pêvajoya çûyîna min a Kurdistana me re yek e. Divê ez wisa diyar bikim. Ji bilî wî yê ku berê çûbû Nizîpê, xebitîbû û paşê dev jê berdabû, çûyîna yekem ji bo Kurdistanê bi min re bû, em bi hev re çûbûn. Piştî civîna sala 76’an, çûyîna min jî zelal bûbû. Serok wê demê gotibû, “hevalên li Tûzlûçayirê jî, wan jî bi xwe re bibe, ew jixwe di biryara çûyînê de ne.” Û bi vî awayî, dema çûyîna Kurdistanê çêbû, ez bi hevalan re axivîm. Ez çûm, bi Dogan Kiliçkaya re axivîm, bi hevrê Riza re axivîm. Min got, “em ê biçin Kurdistanê” Hevalan gotin, “temam.” Jixwe berê jî ew ji bo çûyînê amade bûn.
Destpêkê ez û Dogan Kiliçkaya bi hev re çûn Dîlokê. Ez bawer im Tîrmeh bû, dibe ku Tebax jî be. Di vê pêvajoyê de em bi heval Dogan Kiliçkaya re bi hev re çûn Dîlokê. Ew jî mîlîtanekî pir girîng û pêşeng ê Tûzlûçayirê bû. Yek ji wan ên herî di ber çavan de bû Dogan Kiliçkaya bû. Hevrê Riza wê demê got, “piştî mehekê ez ê jî bêm.” Tiştêkî wisa bû. Me wisa li hev kir, piştî ku mehek derbas bû, hevrê Riza jî hat. Ez bawer im dema dihat, dibe ku Mehmet Uzun ê ku paşê dev jê berdabû jî bi xwe re anîbe. Dema hevrê Riza hat Dîlokê, belkî heval Hakî jî nû hatibû. Dema em yekemcar çûn, heval Hakî hê nehatibû, li Edeneyê bû. Yanî demek kurt şûnde heval Hakî jî ji Edeneyê hat Dîlokê. Bi sê hevalan re hatibû. Yek jê me jê re digot Bijî Mehmet. Yek jî hevalekî ji Halfetiyê bû ku paşê şehîd bû. Niha navê wî bi temamî nayê bîra min. Heval Hakî bi sê hevalan re hatibû. Riza jî hat.
DEMA EM ÇÛN DÎLOKÊ ŞOREŞGER HEMA HEMA NIKARÎBÛN DERKEVIN KOLANAN
Em destpêkê li binê taxa Hoşgorê, di xaniyekî de man. Bi rastî xanî çawa bû? Ne xanî bû; apartmanek a Pazarcikiyan hebû. Apartman çêkiribûn, li binê apartmanê jêrzemînek çêkiribûn. Wekî tunelê bû, wisa tê de diçû. Tenê li deriyê jêrzemînê pencereyek hebû. Pencereyeke biçûk. Tu diçûyî, di binê wê de du odeyên biçûk çêkiribûn. Yekemcar em li wir man. Du ode bûn, lê her tim şil bû. Em radizan, sibehê radibûn, hemû laşê me ji şilî û nemê şil dibû. Em bi heval Hakî re li cihekî wisa diman. Piştre me xaniyek din kirê kir. Hevrê Riza bi xwe jî hatina xwe ya Dîlokê vedibêje. Me li Yûkaribayîrê xanî kirê kir. Em li wir diman. Ez bûm, Hakî bû, Riza bû, Dogan Kiliçkaya bû. Piştre ew Bijî Mehmet bû, yê ku bi Hakî re hatibû. Û yê din, hevalê şehîd ku min navê wî ji bîr kir. Em di xaniyekî wisa de diman. Wekî ku hevrê Riza vegotiye, tiştek tunebû. Tenê hin tiştên wekî hasir hebûn. Yek-du betanî jî hebûn. Em hemû di bin wan de radizan. Ma tu yê ji bo her kesî çawa bêtanî peyda bikî? Em di xaniyekî wisa de diman.
Heval Riza vedibêje, metbexek hebû, di metbexê de tiştek tunebû. Di odeyan de jî tiştek tunebû. Jixwe hevrê Riza jî vegotiye, me ji blokan sobeya elektrîkê çêdikir û bi wê germ dibûn. Lê ew sobe tim sîgorteyê dida avêtin. Me şalterê elektrîkê dadixist ku qeyd neke. Ji ber vê yekê karmendên elektrîkê dihatin. Dema ku dihatin û diviyabû fatûreya elektrîkê binivîsînin û biçin, me lê dinêrî, ger karmendên elektrîkê bûya, me derî venedikir. Karmend jî diçû. Em bi hevrê Riza re li cihekî wisa bûn. Em li Yukaribayîrê di xaniyekî wisa de man. Bêguman, xanîyên din jî hebûn. Xanîyên komûnê jî hebûn.
Dema em destpêkê çûn, me hem ji bo ciwanan xebat dikir, hem jî li dijî faşîstan di nav çalakiyan de bûn. Hevrê Riza, bêguman çalakvan bû. Em dikarin bibêjin, çalakvanê herî baş ê Dîlokê bû. Mîlîtanê herî baş ê koma Dîlokê bû. Hevrê Riza pir xwînsar û bi sebir bû. Dema armancek hebûya, ew tu carî wî armancê bernedida. Hevalekî wisa bû. Dema destpêkê hat, ciwan hebûn. Me di malên ciwanan de perwerde dida. Riza jî beşdarî hin perwerdeyan dibû. Wê demê Lîseya Ataturk hebû. Li wir sempatîzanên me hebûn. Piranî Riza wan ciwanan dibir dibistanê û ji dibistanê dianî. Ji ber ku derdora dibistanê bi temamî faşîst bûn. Taxên faşîstan bûn. Hevrê Riza ji bo ku wan ciwanan bibe dibistanê û bîne gelek hewl da. Jixwe piştî ku em çûn, demek şûnde têkoşîna li dijî faşîstan pêş ket. Di têkoşîna li dijî faşîstan de her tim roleke bi bandor lîst.
Dema em çûn Dîlokê, şoreşger hema hema nikarîbûn derkevin kolanan. Em wekî kom çûn. Êdî me komek ava kiribû. Bêguman, berpirsiyar bêtir Hakî bû. Heval Cuma carinan dihat. Kemal gelek caran dihat Dîlokê. Kemal jî li Dîlokê xebitî. Heval Cuma bêtir hinekî ber bi aliyê Rihayê û deverên din ve diçû û dihat. Lê navenda sereke Dîlok bû. Xebata Edeneyê jî, xebata Mereşê jî, xebata Rihayê jî di serdemên destpêkê de hemû ji Dîlokê dihatin meşandin. Riza jî di nav van hemû xebatan de bû.
DI ÇALAKIYAN DE RIZA HER TIM DI PÊŞ DE BÛ
Di têkoşîna li dijî faşîstan de bi rastî roleke bi bandor lîst. Her wiha paşê li dijî hin komên çep ên Tirk jî pevçûn çêbûn. Di çalakiyên li dijî wan de jî her tim Riza di pêş de bû. Em wisa diyar bikin. Yanî bi rastî wisa; li ku derê hewceyî çalakiyekê hebûya, çalakî pêwîst bûya, Riza li wir dihat erkdarkirin. Ji ber vê yekê ji bo hin çalakiyan heta Elezîzê, heta Dêrsimê çûbû. Li cihekî çalakiyek wê bê kirin, zehmet e, tengavî heye? Kî dikare bike? Yê ku yekem tê bîra mirovan hevrê Riza bû. Taybetmendiyeke wî ya wisa hebû. Bi rastî çalakvan bû, xwînsar û bi sebir bû. Çalakiyê bi cih dianî. Bi rastî, kesê ku Hakî Karer dabû jî şopandibûn. Hevrê Riza ji bo vê yekê hatibû erkdarkirin. Lê li Edeneyê, li cihekî ew tengav kiribûn, Alaattin Kapan rizgar bûbû. Koma ku yekemcar li dijî Alaattin Kapan çalakî bike jî dîsa hevrê Riza bû. Çûbûn, şopa wî jî peyda kiribûn. Xanîyê ku lê dima bi ser ketibûn, lê Alaattin Kapan rizgar bûbû.
Ez vê yekê ji bo vê dibêjim; li ku derê çalakiyek hewce bûya, mecbûrî bûya, bêguman diviyabû bê lêkolînkirin û peydakirin, heval dihat erkdarkirin. Di nav rêxistinê de taybetmendiyeke wî ya wisa hebû. Jixwe li Enqereyê jî dema navê Şirketê dihat gotin, di têkoşîna li dijî faşîstan de yê herî di pêş de bû ew bû. Li Enqereyê jî her tim çekdar bû. Li Dîlokê jî, gava çek peyda dikir, çekdar bû. Lê li Dîlokê di destpêkê de çekên me hema hema tunebûn. Wisa yek bû an du bû. Du çekên me hebûn. Wisa bû; hewceyî çalakiyekê hebûya? Çalakî pêwîst bûya? Çek lazim bûya? Ji nasan, ji malbatê, yanî ji kesên wisa, dihatin deynkirin. Tê bîra min mîtîngeke mezin a faşîstan hebû. Ji Edeneyê hatibûn, ji Mereşê hatibûn, ji Kilîsê hatibûn. Ji her derê hatibûn. Faşîst wê mîtîngê bikirana.
Wê demê Kemal jî li wir bû. Kemal got, “li cihekî ku em lê ne, faşîst nikarin mîtîngê bikin.” Me jî ji xwe re got, “çawa nabe?” Yanî mîtîngeke wisa mezin, gotin “nabe.” Piştre me planek çêkir. Çawa? Du çekên me hebûn, me du çekên din jî peyda kirin. Piştre me çar kom ava kirin. Kemal jî di nav koman de bû. Kemal birêxistin kir. Her komekê çekek wergirt, paşê ji her yekê re dînamîtek jî hat dayîn. Bi rastî, me plan kiribû ku dînamîtan bavêjin mîtîngê. Piştî ku ew panîk bikin û belav bibin, me yê li hin cihan kêmîn danîba û li wan xistiba. Lê paşê me ew nekir. Me got ev rîsk e, yanî girseyek mezin e, em dikarin windayan bidin.
Li şûna wê, biryareke wisa hat girtin; piştî ku mîtîng belav bû, em ê kêmîn bavêjin faşîstan.Tê bîra min, di komekê de ez û Riza bûn. Me bi hevrê Riza re li cihekî li dijî faşîstan kêmîn danî. Garaj nêzîkî navenda bajêr bû. Piştî ku mîtîng belav bû, faşîst diçûn garaja Kilîsê. Wê demê hevalek jî, yanî komeke ji hevalan jî, çûn garaja Kilîsê. Faşîst siwarî otobusê bûn. Ji bo her komekê çekek hebû. Hevalek çû, di nav otobusê de faşîstan gulebaran kir. Ez bawer im yek miribû, dudu jî birîndar bûbûn. Ji nişka ve nûçe hat ba me. Êdî me got polîs wê tevbigerin, em belav bûn. Jixwe piştî wê çalakiyê, faşîst hê bêtir paşve kişiyan. Wekî berê bi rehetî tevnegeriyan. Şoreşgeran jî hinekî cesaret wergirtin. Piştre jî wisa bombeyên li qehwexaneyên faşîstan hatin avêtin. Li hin cihan ji wan re kêmîn hatin danîn. Wisa her tim di nav têkoşînê de bûn. Hevrê iıza di nav van hemûyan de bû. Yanî ez ê yek bi yek bûyeran û çalakiyan nebêjim. Jixwe gelek dem derbas bûye.
JI BER QEZAYÊ HEVRÊ RIZA NEKARÎ BEŞDARÎ KONGREYÊ BIBE
Dema em yekemcar çûn Entebê, em bi hevrê Riza re jixwe di heman xanî de bûn. Hem rêxistinkar bûn, hem jî çalakvan bûn, em hemû wisa bûn. Koma çalakvan cuda, koma rêxistinkar cuda nebû. Koma çalakiyê, koma rêxistinê, koma xebata gel, koma perwerdeyê, hemû yek bûn. Me her tişt dikir. Em diçûn çalakiyan, em diçûn ciwanan birêxistin bikin, em diçûn perwerdeyê. Hemû heval wisa bûn. Hevrê Riza jî bêguman di nav vê komê de bû. Piştre, salek şûnde bû yan na, tîmeke leşkerî ya cuda hate avakirin. Berê tiştekî wisa tunebû. Berê her kesî hemû erkên şoreşgerî bi hev re dikir. Ez jî wê demê li Kurdistanê nebûm. Ez ji bo ku ji rêxistinê re piştgiriya aborî peyda bikim, wekî tîma talankirinê li Stenbolê bûm. Hevrê Riza jî wê serdemê qezayek derbas kir. Di otobusê de, qezayeke trafîkê çêbû. Pîvanga wî şikest, gelek xirab şikestibû. Li rex wî jî Kesire hebû. Ew bi Kesire re diçûn Amedê. Di rê de otobus qeza dike. Tiştek bi Kesire nabe. Lê hevrê Riza ji pîvangê şikesteke giran dijî. Û demeke dirêj, heta heşt mehan di nav alçîyê de dimîne.
Di vê pêvajoyê de kongre çêbû. Ger rewşeke wisa nebûya, ger li Kurdistanê bûya, dibe ku beşdarî kongreyê bibûya. Bi texmîna min, dema kongre hate kirin, ji ber ku di heman serdemê de bû, hevrê Riza li Enqereyê bû. Yanî wî birin Enqereyê. Li wir li malê di bin dermankirinê de bû. Her wiha birayê hevrê Riza jî hebû, Sait. Ew jî bi bandor bû, di nav CHP’ê de cihekî wî hebû. Yanî di nav CHP’ê de jî cihekî wî yê bi bandor hebû. Nêzîkî Baykal bû, Baykalî bû. Ji ber vê yekê di şaredariyê de jî erkên girîng wergirtibûn. Di nav burokrasiyê de bandora wî hebû. Di meselên nexweşxaneyê û hewcedariyên wisa de alîkarî dikir. Bandora birayê Riza li rêxistinê jî wisa bû.
Heta heval Kemal hatibû girtin. Li Kizilcahamamê di girtîgehê de bûn. Sewkiyata heval Kemal ji bo girtîgehê, ji bo Ordû Ulubeyê, yanî welatê Hakî, hatibû kirin. Ji ber ku li Ulubeyê têkilî hebûn, derdora Hakî, malbata wî. Heval wê biçûna wir, Kemal birevînin. Ev sewkiyata ji Kizilcahamamê ji bo Ulubeyê, Sait bû yê ku kiribû, birayê heval Riza bû. Jê re rehma Xwedê dixwazim. Tevkariya wî jî ji têkoşîna me re çêbû. Jixwe kurekî wî jî di têkoşîna me de bû, heval Dogan şehîd bûbû. Di pêvajoya kongreyê de ez wisa difikirim ku rewşa hevrê Riza wisa bû.
TÊKOŞÎNA HÎLWANÊ BIRYARDARIYEKE GIRÎNG E
Berxwedana Hîlwanê di dîroka partiya me de, di têkoşîna me de konaxeke pir girîng e. Taybetmendiya berxwedana Hîlwanê wisa ye; li wir Silêmanan êrîşî me kirin. Heval Halîl Çavgun qetil kirin. Yan me yê bersivekê bida wan, yan jî li hemberî wan êrîşan em ê bêbersiv bimana, em ê ji aliyê rêxistinî ve tengav bibûna, me yê xwe bikşanda qalikê xwe. Ji ber vê yekê, biryara têkoşîna li Hîlwanê li dijî Silêmanan, biryara rakirina astengiyên li pêşiya partiyê û rêxistinbûnê ye.
Ev ji aliyekî ve jî, piştî şehadeta Hakî, li dijî sazî û avaniyên ajantiyê taktîka tundiya şoreşgerî bi awayekî herî xurt li Hîlwanê hate sepandin. Bi vê hêlê ve têkoşîna Hîlwanê biryardariyeke girîng e, têkoşîneke girîng e. Piştre têkoşîna Sêwregê pêş ket. Têkoşîna Sêwregê hê bêtir biwarî bû. Ji têkoşîna Hîlwanê bîwartir bû. Bêguman, di têkoşîneke wisa de, di têkoşîna Hîlwanê û paşê Sêwregê de, di têkoşîneke wisa leşkerî, di têkoşîneke mîlîtanî de, yê ku yekem tê bîra mirovan kî ye? Hevrê Riza ye. Ji ber ku ji bo vê karê, ji bo têkoşîna leşkerî, ji bo çalakiyên leşkerî, ji bo xebata leşkerî, di nav rêxistinê de yê herî bi zanebûn hevrê Riza bû. Bêguman, taybetmendiyeke heval Kemal jî wisa hebû, lê heval Kemal di girtîgehê de bû. Di serdema destpêkê ya têkoşîna Hîlwanê de ne di nav de bû, lê paşê heval Kemal ketibû girtîgehê.
Bi vê hêlê ve, li Sêwregê li dijî Celal Bucak, Celal Bucak li Kurdistanê eşîreke çekdar e, eşîra herî bi hêz a çekdar e, komeke çekdar e, rêxistineke çekdar e. Di bin parastina dewletê de, bi piştgiriya dewletê hêzeke çekdar bû. Li hember wî kesekî nikaribû bisekîne, nesekînî jî. Dema navê Celal Bucak dihat gotin, li Rihayê, li derdorê her kes ditirsiya. Kesî ne dikarî li hember Celal Bucak raweste. Lê tevgerê, piştî Hîlwanê, biryar da ku li dijî Celal Bucak jî têkoşîn bike. Di vê pêvajoyê de, erkê meşandina vê têkoşînê ji heval Karasungur û hevrê Riza re hate dayîn. Kesekî din jî hebû. Berê yê ku Kemal Pîr, Hakî û Rêbertî li Enqereyê nas kiribû, paşê çûbû leşkeriyê û di leşkeriyê de bûbû astsubayê komando. Ev sê kes bûn konseya leşkerî. Konseya leşkerî ya yekem di dîroka partiya me de, di têkoşîna Hîlwan-Sêwregê de hate avakirin. Li vir jî hevrê Karasungur û hevrê Riza berpirsiyarên vê konseyê bûn.
Di nav konseya sê kesan de, yê din jixwe paşê dev jê berdabûn, hevrê Riza erkekî wisa girtibû. Bi vê hêlê ve, di têkoşîna li dijî Celal Bucak de, li Rihayê li dijî vê hêza çekdar a ku şerê me dikir, zextê li ser gel dikir, dixwest bibe asteng li pêşiya têkoşîna me, di têkoşîna li dijî vê koma eşîrî ya çekdar de, erka herî girîng bi hevrê Karasungur û hevrê Riza re bû.
TENÊ BI CELAL BUCAK RE NE, LI RIHA BI DEWLETA TIRK RE EM KETIN ŞER
Di wê serdemê de gelek çalakî hebûn. Leşker hatin kuştin. Dîsa kesên Celal Bucak hatin kuştin. Çalakiyên ku polîs tê de hatin kuştin jî hebûn. Têkoşîneke mezin bû. Yanî bi awayekî, me ne tenê bi Celal Bucak re ne, bi dewleta Tirk, bi leşkerên Tirk, bi polîsên wê re li Rihayê şer kir. Bi rastî, di plansaziya tevgerê de, têkoşîna Sêwregê wê bê pêşxistin, ji wir ji Çermikê bigihîşta Amedê, bigihîşta qadên gerîla. Ji aliyê din ve jî ber bi Mêrdînê, ji wan qadan ber bi Botanê ve plansaziyeke têkoşîna qada gerîla hebû.
Di sala 1979’an de civîna navendî wê çêbiba. Dema diçûn civîneke wisa, heval Mazlum hat girtin. Bi heval Mazlum re ew belge jî hatibûn girtin. Bi heval Mazlum re Yildirim Merkit jî hatibû girtin. Ew jî paşê bûbû endamê navendî. Her wiha Aysel Öztürk, yê ku paşê bi Selîm re zewicî bû, wê demê ew jî hatibû girtin. Têkoşîna Sêwregê ne tenê têkoşîneke herêmî bû, wê biba parçeyek ji têkoşîna mezin a li Kurdistanê. Ger bi awayê ku partî difikirî bihata meşandin, hevrê Riza û hevrê Karasungur, bi awayekî, wê di Kurdistanê de bibûna berpirsiyarên konseya ku têkoşîna gerîla dest pê bike. Ji ber vê yekê, wan li Hîlwanê û Sêwregê têkoşîneke girîng meşandin.
Dibe ku ew têkoşîn bi encama ku me dixwest bi dawî nebe, lê bi têkoşîna Hîlwan û Sêwregê re, PKK li tevahiya Kurdistanê bandorker bû. Li tevahiya Kurdistanê êdî Apoyî dest bi pêşketinê kirin. Erê, di têkoşîna Hîlwan-Sêwregê de me zehmetî kişand. Windahiyên me çêbûn, girtin çêbûn. Lê ew têkoşîn bixwe tevgera Apoyî li tevahiya Kurdistanê bandorker kir. Tirs ket dilê hevkaran, tirs ket dilê dewletê. Bi vî awayî, serdemeke ku bandora bîrdozî, rêxistinî û siyasî ya Apoyîyan bilind kiribû. Bi rastî, di pirtûka Mehmet Ali Birand a 12’ê Îlonê de, biryara darbeya 12’ê Îlonê, dema ji Mêrdînê diçin Enqereyê, ji ser Sêwregê derbas dibin tê dayîn.
Wê demê têkoşîna Sêwregê didomiya. Li wir biryara darbeyê digirin. Têkoşîna Sêwregê, ya ku hevrê Riza û hevrê Mehmet Karasungur di nav konseyê de bi perspektîfa Rêbertiyê dimeşandin, bi biryara navenda PKK’ê têkoşîneke wisa bû. Têkoşîneke wisa pir bi bandor bû, ji bo Tirkiyeyê xeterî çêbû. Bi awayekî, wekî serhildana Kurdan dihat nirxandin. Dihat dîtin ku li Kurdistanê kolonyalîzm diheje. Hevkarên ku kolonyalîzma li Kurdistanê diparastin dihejiyan, lawaz dibûn. Wan ev yek wekî xeter dît û berî sala 1980’î, dema bi helîkopterê ji ser Sêwregê derbas dibûn, biryara darbeyê girtin.
HEVRÊ RIZA PIŞTÎ KU LI HÎLWANÊ HATE GIRTIN, RASTÎ ÎŞKENCEYEKÊ GIRAN TÊ
Girtina hevrê Riza li Hîlwanê bû. Ez di sala 1979’an de hatim girtin. Hevrê Riza di sala 1980’î de hat girtin. Dema li Hîlwanê bi erebeyekê ji cihekî diçûn cihekî din, erebe hatin kontrolkirin û hatin girtin. Girtina wî wisa bû, li Hîlwanê di sala 1980’î de bû. Bêguman, piştî ku hat girtin, wî birin bin îşkenceyê. Endamê konseya leşkerî bû. Ji ber vê yekê bi îşkenceyên giran re rû bi rû ma. Demeke dirêj di bin îşkenceyê de hate hiştin. Di wê serdemê de, yê ku herî dirêj di destê polîsan de ma, hevrê Riza bû. Ji ber ku endamê konseyê bû, wî didin hîştin. Her wiha girtinên din jî çêbûn. Wan lêpirsîn dikirin. Di çarçoveya pirsên wan de ji hevrê Riza jî pirs dipirsîn. Pêvajoya girtinê wisa bû.
Bi îşkenceyên giran re rû bi rû ma, ji ber ku endamê konseyê bû. Berî wî, ez bawer im, Fehmi Yilmaz hatibû girtin, endamê konseyê. Wî jixwe her tişt gotibû. An jî piştî hevrê Riza di demeke kurt de hatibû girtin, lê her tişt gotibû. Hemû rêxistinbûn, çalakiyên wê serdemê, her tişt vegotibû. Verişînek wisa ya Fehmi Yilmaz hebû. Hevrê Riza jî hatibû girtîgehê. Ez bawer im yekemcar hatibû Girtîgeha 2’emîn. Piştre hatibû Girtîgeha Tîpa E. Mangayên me jor û jêr bûn. Ez li jor, di mangaya 22’an de bûm. Ew jî li jêr, di 21’an de bû an 18 bû? Li bin me diman. Di mangayekî de bûn. Di sala 80’î de hatibûn girtin.
Dema destpêkê hatin girtîgehê, tu pirsgirêk tunebû. Hê darbe çênebûbû. Hevrê Riza ji beriya darbeya 12’ê Îlonê hatibû girtin. Ez jî jixwe berê, di sala 79’an de hatibûm girtin. Wê demê girtîgeh di bin kontrola me de bû, di bin bandora me de bû. Car caran li hewşê em digihîştin hev. Di mangayan de têkiliyên jor û jêr çêdibûn. Em bi hevrê Riza re digihîştin hev. Di wê pêvajoyê de me agahiyan digirtin. Di wê navê de, Xeyri jî hatibû girtin. Mazlum jî hatibû girtin. Kemal jî hatibû girtin. Kemal dereng hatibû girtin. Mehek berî 12’ê Îlonê hatibû girtin. Di girtîgehê de rêveberî Xeyri bû, Mazlum bû. Yek jî Yildirim Merkit bû, yê ku bi Mazlum re hatibû girtin. Ew di heman mangayê de bûn. Mangayên hevrê Xeyri û hevrê Mazlum jor û jêr bûn. Ew li blokeke din bûn.
Rêveberiya rêxistinê ew bûn. Piştre hevrê Kemal hat, hat girtin. Kemal got, “ez nakevim rêveberiyê. Rêveberî heye. Rêveberî wê bixebite û em ê jî girêdayî wê bin.” Hevalan xwest wî têxin rêveberiyê, lê ew qebûl nekir. Got, “rêveberiya kevn çawa dimeşiya, bila wisa bimeşe.” Piştre jixwe 12’ê Îlon hat. Dema 12’ê Îlon hat, em bi hevrê Riza re di mangayên jor û jêr de bûn. Jixwe bi hatina 12’ê Îlonê re em yekser ketin berxwedanê. Wisa destpêkê mangayê me bi temamî birin hucreyê. Di mangayên din de jî wisa bi bijartî anîbûn. Hevrê Riza jî hat. Ew jî hat mangaya 35’an. Me birin mangaya 35’an. Heval Xeyri, Kemal, Mazlum, ew li aliyê din, jê re digotin mangaya 36’emîn bûn. Yanî simetrîk bû, korîdorek hebû, li aliyê çepê û aliyê rastê beşê hucreyan hebûn. Di hucreyên aliyê çepê de em bûn, di mangayê 35’an de. Di hucreyên aliyê rastê de jî heval diman.
ROJIYA MIRINA YA YEKEMÎN LI ZÎNDANÊ DESTPÊ KIR
Tabî dema me dianîn hucreyan jî îşkence dikirin. Di hucreyan de jî her tim îşkence hebû. Her roj, her saet. Di hucreyan de her roj, her saet îşkence hebû. Ji mangaya 35’an her tim me derdixistin derve û îşkence dikirin. Li aliyê din hinekî cuda bû. Li wir heval derneketibûn derve. Ji bo parastina hevalên qels, derneketibûn derve. Dest û lingên xwe dirêj dikirin. Ji bo parastina qelsan. Lê li ba me, em qet têr nedikirin, bi zorê hucreyên me vedikirin, me dibirin. Serdemeke îşkenceyê ya wisa bû. Piştre Xeyri, Kemal, Mazlum jî anîn ba me. Bêguman, îşkence didomiyan. Bi awayekî xurt. Piştre yekemcar astsubayek hebû. Astsubayekî hawayî hebû. Ew îşkencekar bû. Hevalan jê re digotin Gestapo. Piştre Esat Oktay hat. Esat Oktay bi hatina xwe, îşkenceyan hê bêtir sîstematîk kir.
Di dawiya meha Sibatê de Esat Oktay hat. Dema îşkence sîstematîk bûn, êdî berxwedan dihat kirin. Piştre nîqaşên çawa berxwedan bê meşandin çêbûn. Ew çêdibûn. Wê demê min avêtin hucreya yek kesî. Ez ji hevalan qut bûm. Ez di hucreyê de mam. Nêzîkî dehan rojan man, paşê derketim. Hevalan greva birçîbûnê ya mirinê destpê kiribû. Ew jî panzdeh kes bûn. Rojiya mirinê ya yekemîn li zîndanê bû. Di wê rojiya mirinê de hevrê Riza jî di nav panzdeh kesan de bû. Kemal hebû, Xeyri hebû, hevrê Riza hebû. Mazlum tê de nebû. Hevalan gotibû bila Mazlum li derve bimîne. Ji ber ku erka rêxistinbûnê hebû. Mazlum nexistibûn tê de. Ez bawer im Suleyman Gunyelî hebû. Niha hemû naye bîra min. Lê Xeyri, Kemal, hevrê Riza, Suleyman Gunyelî tê bîra min. Nêzîkî panzdeh heval çûbûn rojiya mirinê. Hevrê Riza di koma yekemîn a rojiya mirinê de bû. Beşdar bûbû.
Ew, ez bawer im di 3 an jî 5’ê Adarê de dest bi rojiya mirinê dikin. Dest pê dikin, di nav de Cin Alî jî hebû, şehîd Alî Erek, ew jî hebû. Di wê komê de jixwe şehîd bû. Û hevalan biryareke wisa girtin. Yanî îşkenceyên giran dihatin kirin. Pir giran. Her kesî nikarîbû li ber xwe bide. Ketin çêdibûn. Ji ber vê yekê hevalan biryara rojiya mirinê girtin. Her wiha ji bo rawestandina dijmin. Zû, mirin zû çêbibin da ku dijmin jî raweste. Ev bêguman di wê serdemê de, Cunta nû hatibû, Esat Oktay nû hatibû. Nêzîkatiyeke wisa ya hevalan hebû. Biryara venexwarina avê girtin. Di rojiya mirinê de biryara venexwarina avê girtin. Ji bo paşvekişandina dijmin, ji bo tirsandina wî biryareke wisa girtin. Lê sê roj derbas bûn, dîtin ku nabe. Nabe. Pir zehmetî dikişînin. Piştre di roja pêncemîn de biryar girtin. Sê caran di rojê de, di her xwarinê de qedehek av tê vexwarin. Di her xwarinê de qedehek av. Biryareke wisa girtin. Bêguman, nevexwarina avê pir zehmetî da wan. Ne mimkûn e. Bêyî vexwarina avê hefteyek nikare bê kişandin. Ger tu xwarinê nexwî lê avê vexwî, şêst roj, heftê roj, an jî bêtir dikare bê kişandin.
Hevalan dît ku nabe. Di roja pêncemîn de biryara vexwarina avê girtin. Heval Rıza jî di nav vê komê de bû. Ez wê demê, ji ber ku di hucreyê de bûm, ev tişt piştî derketinê fêr bûm. Piştî ku ez derketim, hevalan gotin ji bo ku hê bêtir bandorker be, bila komeke duyemîn jî têkeve rojiya mirinê. Êdî roja panzdehemîn bû. Me wekî panzdeh heval, wekî koma duyemîn, dest bi rojiya mirinê kir. Di wê komê de ez jî hebûm. Berpirsiyarê wê komê jî bi rastî ez bûm. Komeke panzdeh kesan. Hevrê Riza jî di rojiya mirinê de bû. Ew rojiya mirinê çil û pênc roj ajot. Çil û pênc roj ajot. Heval pir zehmetî kişandin. Piştî ku rojiya mirinê hate berdan, wêneyên dadgehê hene, wêneyê hevrê Riza jî heye. Wêneyê Xeyri jî heye. Pir qels bûne. Ew wêne, roja piştî ku rojiya mirinê hat berdan, wan birin dadgehê hatin kişandin. Ew wêne ye.
HEVRÊ RIZA 45 ROJ DI ROJIYA MIRINÊ DE MA
Hevrê Riza di wê rojiya mirinê de çil û pênc roj beşdar bû. Piştre di wê berxwedana zîndanê de Esat Oktay hat, hin soz dan. Got “sozê leşkerî” filan. Wisa hat berdan. Hat berdan, lê yekser rojekê şûnde, du rojan şûnde îşkence û zext dîsa domiyan. Piştre, pêvajoya dadgehan destpê kir. Hevrê Riza jî beşdarî pêvajoya dadgehan bû. Di pêvajoya dadgehan de her kesî parastin nekir. Hejmara hevalên ku parastin kirin sînordar bû. Yek ji hevalên ku parastin kir, hevrê Riza bû. Di dadgehê de nêzîkatiyeke ku têkoşînê diparêze nîşan da.
Sal derbas bûn, di sala 1983’yan de destûr dabûn me. Parastin hatibûn nivîsandin. Hevrê Riza parastina xwe dinivîse. Digirin, di dadgehê de dîsa di derî de didin te. Parastina hevrê Riza nedan. Wisa winda bû. Bêguman, ez jî çûm dadgehê, min parastin kir. Parastineke 33 rûpelî min kir. Lê paşê parastina min li tu derê nehat dîtin. Parêzer hewl dan, bavê min hewl da, lê parastina ku min di dadgehê de dabû nehat dîtin. Mîna ku îfadeya heval Kemal a li polîsan nehat dîtin. Kemal li polîsan îfadeyeke nîv rûpelî dide. Yanî bi rastî tinazan dike, bi polîsan tinazan dike. Tiştekî nabêje. Di dadgehê de nehat xwendin. Kemal dibêje, “parastina min heye, îfadeya min heye. Çima hûn naxwînin?” Dibêjin nehat dîtin. Ji ber ku ger bê xwendin, dewlet wê rezîl bibe. Kemal tinazan kiriye.
Parastina Riza jî wisa nedabûn. Piştî vê pêvajoyê, di zîndanê de hin rêgez hatin şopandin, salek filan. Dîsa îşkenceyên giran çêbûn. Her tim îşkence hebû. Dom kir, yanî îşkenceyan dom kir. Heta sala 1983’yan, heta Îlona 83’yan dom kir. Riza danîbûn qata jêr. Qata yekem an duyem bû. Em li jor bûn. Di hucreyên yek kesî de bûn. Hevrê Rıza li jêr bû. Bêguman, hebûna hevrê Riza li wê qatê jî girîng bû. Li qata me em hemû bi tenê bûn. Li qata hevrê Riza, çar-pênc kes di heman hucreyê de diman. Li vir, hebûna hevrê Riza moral dida wan. Moral dida kesên li rex wî. Rawestana wî ya li ser piyan, bêguman, bandora xwe hebû.
BERXWEDANA 14’Ê TÎRMEHÊ DESTPÊ KIR
Piştre jixwe berxwedana 14’ê Tîrmehê çêbû. Di berxwedana 14’ê Tîrmehê de hevrê Riza paşê beşdar bû. Ez bawer im ji roja 20’an an jî 25’an û şûnde beşdar bûbû. Bêguman, hevrê Riza her tim di nîşana dijmin de bû. Ji ber ku endamê konseya leşkerî bû, bi awayekî, dema îşkenceyên giştî li wî jî dikirin, her tim wisa nêzîk dibûn ku “endamê konseya leşkerî ye, leşker kuştine.” Wisa îşkence lê dikirin. Me di sala 83’yan de dîsa dest bi rojiya mirinê kir. Bi rastî, piştî parastinên sala 83’yan, me plan kiribû ku dest pê bikin. Lê çend komên din jî hebûn. Koma Wêranşarê û komên din jî hebûn. Me got bila ew kom jî biqedin. Em ê di koma Sûrûcê de dest pê bikin. Me biryar girt. Me di koma Sûrûcê de destpê kir.
Di koma Sûrûcê de me rojiya mirinê da destpê kirin. Hefteyek şûnde, an jî pênc roj şûnde bû, ez bawer im pênc roj şûnde, manga serî hildan. Em di hucreyan de bûn. Heval Riza, heval Muzaffer, hevalên din. Hemû di hucreyan de bûn. Yekem serîhildan manga heval Sait Uçlu çêkir. Wan di mangayê xwe de dirûşme avêtin. Ew dirûşme dema hate bihîstin, mangayên din jî dirûşme avêtin. Em di hucreyan de bûn. Ji nişka ve ji hemû mangayan deng hat. Dirûşme diavêtin. Me hinekî guhdarî kir. Piştre me fêm kir ku manga serî hildane. Me fêm kir. Hevalan jî deng kirin. Dengên wisa jî hatin. Li ser vê yekê me got em ê çi bikin. Heval Rıza, heval Muzaffer û hevalekî din, me nîqaş kir, me got ev serhildaneke girîng e. Me got ger em vê kontrol nekin, dibe ku encamên cuda jî derkevin. Me got em bi rêveberiyê re li hev bikin, em dikarin vê serhildanê aram bikin, lê bila me bibin mangayan.
Em bi hemû hevalan re li mangayan biaxivin. Rêveberî di destpêkê de hinekî bi tirs bû. Çûn, çi bû, rojek şûnde hatin, gotin “tamam.” Gotin, “em ê we li mangayan bigerînin.” Em ê serhildanê aram bikin. Me wekî kom biryar girt. Heval Riza hebû, heval Muzaffer hebû, Celalettin Delibaş hebû. Piştre piştî du-sê mangayan, piştî çar mangayan, me Mehmet Şener jî girt. Em çûn mangayan, em ê biaxivin. Lê me rêxistin kir. Em ê çi bikin yanî? Pênc kes em ê biçin, me got yek ji me wê bi giştî biaxive, wê ji tevahiya manga re deng bike. Hevalên din jî wê têkevin navberê û perspektîfê bidin hevalan. Çawa wê rêxistin bibin, çawa wê hê bêtir rêxistinî bikin. Biryardariyek wisa.
Yek ez ê biaxivim, yek heval Riza wê bi mangayan re yek bi yek biaxive. Bêguman, em diaxivîn. Em dibêjin, “hûn ketine berxwedanê. Berxwedan pir baş e, mafê we ye. Hûn mafdar in, divê ev berxwedan bê domandin. Lê divê bi rêkûpêk bê domandin. Tiştek nebe, tevlihevî, şer, pevçûn çênebe. Wisa berxwedanê bidomînin. Bêguman, gardiyan filan jî nekevin mangayên we. Dirûşmeyên sexte bavêjin. Hemû manga dirûşme bavêjin. Wisa berxwedanê bidomînin. Jixwe rojiya mirinê heye. Lê ger êrîşek li we bê kirin, ji ber ku heta wê rojê her tim êrîş heye, îşkence heye, ger êrîşek li we bê kirin, bişewitînin, bişkînin.” Niha min wisa got. Yekem ez axivîm, yuzbaşî hat, got, “Karasu, tu çi dibêjî?” Çi dibêjim yanî? Tiştekî nabêjim. Yanî hûn ê êrîş bikin? Ger hûn êrîş bikin, bêguman ew ê li ber xwe bidin. Ew jî şok bû.
Bi rastî me wisa digot. Hûn ê bikin, hûn ê berxwedanê bikin, hûn ê bikin. Ger kesek, gardiyanek êrîşî we bike, bêyî dudilî hûn dikarin her tiştî bikin, hûn dikarin bişewitînin, bişkînin, şer bikin. Wisa me hemû mangayan gerandin. Yek bi hevalan re ez diaxivîm, yek heval Riza diaxivî. Em heman tiştan diaxivîn. Wisa me li hev kiribû yanî. Em aram dikin, lê ger êrîş bê kirin jî, bêguman wisa tê kirin, em dibêjin. Jixwe em diçûn hemû mangayan. Manga serî hildidan yanî. Manga dihatin xerakirin yanî. Yekem car me didîtin. Sal bûn nedîtibûn. Di bin îşkenceyê de bûn. Heval her tim meraq dikirin. Tenê di dadgehan de didîtin. Di dadgehan de axaftin jixwe tune, qedexe bû. Erê, di wê berxwedanê de jî, di domkirina berxwedana sala 83’yan de, di rêxistinkirina wê de, di tîma me ya ku berxwedanê rêxistin dikir de, heval Riza jî hebû. Bi heval Riza re em bi hev re geriyan.
ZEXTA CILÊN YEK TÎP HATE KIRIN
Piştre, jixwe çar meh şûnde dîsa berxwedan destpê kir. Yanî hinekî xeletiya me jî hebû. Hema hema berxwedan qediya. Dijminê wisa hema hema hemû daxwazên me qebûl kir. Min got tamam, îşkence nabe. Wê xwarinên me hebin, destwerdan li we nabe. Hema hema her tişt, hemû tişt qebûl kirin. Lê rewşeke wisa derket holê, bêguman, ji ber ku ez ê berxwedanên din jî vebêjim. Hevalan nikarîbûn bigirin yanî. Me hinekî hişyarî da, lê heval diçûn hevdîtinê, bi gardiyanan re şer dikirin, heqaret dikirin. Dijmin jî, , nikarîbû bi temamî bitemirîne. Di wê serdemê de qet nikarîbû bitemirîne, qebûl kir lê bi mecbûrî qebûl kir yanî. Wê demê nikarîbû bimeşîne, bi mecbûrî qebûl kir. Ew jî ne amade bûn. Dijmin wisa hemû daxwazan qebûl kir. Lê yên me jî, hevalên me jî hinekî wisa bûn, ew jixwe êrîş plan dikirin. Planên êrîşê zû kirin.
Di wê berxwedanê de jî berxwedana Çileyê çêbû, berxwedaneke pir mezin bû. Piştre, me bi hev re biryar da ku em li dijî cilên yek tîp berxwedanê bikin. Wê demê em di rojiya mirinê de bûn. Ez jî tê de bûm, heval Kazim jî. TÎKKO’î jî hebûn. Dîsa em ketin rojiya mirinê. Lê wê demê jixwe manga bi temamî hatin serûbinkirin. Êrîş li hemû mangayan hate kirin. Kuştin çêbûn, Necmettin Buyukkaya hate kuştin. Yek jî sempatîzanê Rizgarî bû, hate kuştin. Yek jî yê Kemal Burkay bû, wî xwe şewitand. Lê êrîşeke pir tund bû. Îşkenceyên pir giran hatin kirin. Dema Mehmet Şener teslîm bû, wisa bû. Me berxwedan kir, ew teslîm bû, Sirûda Îstîklalê dixwend, Andê dixwend. Em di berxwedanê de bûn. Lê wî ji me re negot. Nabêje, paşê em fêr bûn û me salekê wî ji partiyê avêt.
Heval Rıza jî di wê berxwedanê de bû. Lê wê demê me ew nexist rojiya mirinê. Ew di nav berxwedanê de bû. Bêguman, di wê berxwedanê de rewşeke wisa hebû, me dest bi rojiya mirinê kir. Me got hinekî dijmin bişidînin. Ji ber ku li mangaya 35’an dibe ku qetlîamekê bikin. Yanî wisa tirsek me çêbû wê demê. Dor hatibû mangayê 35’an, hatibû ba me. Piştî ku li cihên din kirin, li mangayê 35’an dibe ku qetlîamekê bikin. Ji ber vê yekê, me hinekî bi nêzîkatiyeke siyasî, hem rojiya mirinê domand, hem jî gotin em ê cilan di dadgehê de li xwe bikin, wisa nêzîkatiyeke nerm, lê berxwedanê domand. Daxwazên me nehatin qebûlkirin. Me dom kir. Di wê berxwedanê de jî du heval ji rojiya mirinê şehîd bûn, Cemal Arat û Orhan Keskin şehîd bûn. Piştre, piştî şehadeta wan, daxwazên me qebûl kirin.
Yanî ne mîna berxwedana salek berê, di berxwedana salek berê de me her tişt dabê qebûlkirin. Li wir ji sedî nod qebûl kirin. Berxwedaneke wisa bû. Heval Riza di van hemû berxwedanan de, cihê xwe girt. Di dadgehê de jixwe parastina xwe kiribû. Lê parastina wî ya nivîskî winda bû, nehatibû dayîn. Em di mangayeke cuda de bûn, ew li mangaya 35’an bû. Em wê demê li mangaya 36’an diman. Em di hucreyên din de diman. Wê demê çend kes bûn? Wisa heşt-neh kes di hucreyên din de diman. Fuat Çavgun hebû, Fuat Kav hebû. Piştre TÎKKO’î Hasan Hayri hebû, Muzaffer hebû, li rex Muzaffer jî Hasan Huseyin hebû.
Ew jî yek ji kadroyên me yên yekemîn ên girîng bû. Di zîndanê de îtîraf kir. Yanî bi rastî, berî ku biçe berxwedana sala 83’yan, dadgeh dest pê kiribûn. Dema dadgeh dest pê kirin, di dadgehan de ji bo me daxwaza îdamê dihat kirin. Di îdianameyê de jî hatibû, îdam dihat xwestin. Dît ku biryara îdamê wê bê dayîn. Yekser çû teslîm bû. Çû ba Muzaffer teslîm bû. Me wê demê ji Muzaffer jî pirsî, got çi bû, çû, teslîm bû. Yanî di wê pêvajoyê de, di pêvajoya parastinan de, heval Riza jî parastineke baş kiribû. Lê nehat xwendin. Lê berê jixwe parastinên devkî dikir. Ya ku ez dibêjim parastina wî ya nivîskî ye. Pêvajoya zîndanê wisa ye.
DI HEMÛ ÇALAKIYÊN ZÎNDANÊ DE CIHÊ XWE GIRT
Piştre di sala 85’an de wî zû şandin Girtîgeha Edeneyê. Ji ber ku hin çalakiyên ku heval Riza dihat darizandin li wir bûn, bi taybetî çalakiyên li Dîlokê, li Amedê, çalakiyên di Konseya Leşkerî ya Hîlwan-Sêwregê de dihat darizandin. Lê ji bo çalakiyên Dîlokê wî birin Mersînê. Piştre Edeneyê. Di wê pêvajoyê de gelek caran birine ba polîsan. Yanî ji bo îşkenceyê. Ji bo îfadeyê wî bigirin, ji bo bişkênin. Gelek caran li Edeneyê, li Mersînê, li Dîlokê birine ba polîsan. Birine lêpirsînê û vegerandine. Heval Riza êdî dema diçû Mersînê, Edeneyê, li wir pêşengiya rêxistinbûnê dikir.
Piştre heval Rıza birine Girtîgeha Eskîşehîrê. Paşê birine Dîlokê. Li Dîlokê diman. Heval Muzaffer, heval Sabrî jî li Dîlokê man. Ez jî hatim sirgûnkirin ji bo Ceyhanê. Heval Sabrî hatibû. Heval Muzaffer jî li wir bû. Heval Riza jî li wir bû. Min pirsgirêka rêveberiyê dewrî wan kir. Min dewrî Dîlokê kir. Bêguman, dema tiştên girîng çêbûna, li ser bingeha ku wê erêkirina min bigirin, me berpirsiyariya rêveberiyê dewrî hevalan kir. Me dewrî heval Sabrî kir. Wan kirin. Piştre, dema dûr ketim, wê demê têkiliyên me hebûn, çûn û hatin hebûn, malbat dihatin. Ceyhan û Dîlok nêzîk bûn. Piştre dema ez çûm Bursayê, li Bursayê jî, beşeke girîng a têkiliyan min dimeşand. Ji aliyekî ew, ji aliyekî em dimeşandin.
Heval Riza di zîndanê de jî wisa bû. Li Girtîgeha Dîlokê jixwe bi hevalan re man. Yanî di wê pêvajoya zîndanê de, di hemû çalakiyan de, di rojiya mirinê de, cihê xwe digirtin. Berî çend rojan dema min ew guhdar kir, digot, di salekê de me bi giştî 180 roj di greva birçîbûnê de derbas kiriye. Ji 365 rojan 180 roj di greva birçîbûnê de derbas bûne. Erê, wisa bû. Hema hema her meh, di du-sê mehan de carekê, her meh em diçûn greva birçîbûnê. Mehekê, panzdeh rojan bi grevên birçîbûnê diçûn. Hinekî yên me jî carinan bê rêkûpêk, carinan bê plan bûn yanî. Yanî heval Riza wê yekê diyar dike. Temam, bi gelek salan piranî di grevên birçîbûnê de derbas bûye, ev nîşan dide ku me çiqas berxwedan kiriye. Lê ji aliyê din ve jî, bêguman, me gelek grevên birçîbûnê kirine.
DI ROJA 12’Ê ÎLONÊ DE EM HATIN BERDAN
Dema em ji zîndanê derketin, ez li Girtîgeha Bursayê bûm. Heval Riza jî li Girtîgeha Amedê bû. Bi rastî, me qet bendewariya derketinê nedikir. 14 salên min êdî bûbûn. 13 salên heval Riza. Roja 12’ê Îlonê bû. Tam di 12’ê Îlonê de bû. Ez li Girtîgeha Bursayê bûm. Min pirtûka “İnsancıklar” a Dostoyevskî dixwend. Jixwe ne pirtûkek qalind bû. Pênc rûpelên wê mabûn, ji nişka ve heval Harun, yanî Cemal Şerik, hat, got, “Heval Karasu, tu hatî berdan.” Pir bi kelecan bû, min got çima ewqas bi kelecan î, ez hatime berdan. Pir bi kelecan bûbû. Wisa em di 12’ê Îlonê de hatin berdan. Em derketin derve, komeke pir qelebalix hatibû pêşwaziya me. Di serî de dayika Gulîzar, dayika heval Fuat, xwişka wî Reha, hevjînê Reha, xwendekarên zanîngehê yên li Bursayê bûn, komeke welatparêzan hatibûn. Wisa em derketin. Ji wan em fêr bûn ku heval Riza jî hatiye berdan. Aysel Tûglûk jî parêzera min bû, hatibû. Ew hatibû girtîgehê, wê got. Got wisa çar kes hatine berdan. Ez bûm, heval Riza bû, Abbas Yokuş û Celal Baymiş bû.
Ez, li Bursayê çûm avahiya partiyê, HADEP’ê. Pir qelebalix bû, min axaftinek kir. Wisa saetek, saet û nîvekê mam. Piştre mala me jixwe li Stenbolê bû. Ez çûm Stenbolê. Wisa du roj, sê roj mam. Ez çûm Enqereyê. Ji ber ku Riza jî derketibû, min got êdî em wan jî digirin, em diçin qada Rêbertiyê. Wisa ez çûm Enqereyê. Li Enqereyê hevalekî me bi navê Haydar hebû. Ew bi van karan re mijûl dibû, bi derketinan re. Wan di destpêkê de got, li Egeyê rêya behrê heye ji bo Yewnanistanê. Rêya sînorê jî heye. Lê gotin, ew rê du mehan digire ji bo amadekirinê. Heval Riza di vegotina xwe de dibêje rêya hewayî, lê na yanî. Belkî ew jî tam nayê bîra wî. Wê demê bi rêya behrê hevalan dibirin û dianîn Yewnanistanê. Me dît ku wê demeke dirêj bigire, rêya derbasbûna sînorê ji Sûrûcê hebû.
Wê demê li Sûrûcê heval Mustafa Gezgor hebû. Ew jixwe bi bihîstina vê yekê bi kelecan dibe, baş rêxistin kir, hem çûyîna Sûrûcê, hem jî ji Rêbertiyê re agahî dan ku heval wê bên. Hem ji vê aliyê, hem ji wê aliyê, di rojeke diyar de hate plankirin. Wisa hate rêxistinkirin. Em li Enqereyê bi heval Riza re biçûna Sûrûcê, em du kes. Wekî ku heval Riza vegotiye, ji bo şopa me winda bibe, em çûn sînemayekê li Çankayayê. Fîlmek bi navê “Tanrılar Çıldırmış Olmalı” hebû, li rex me heval Haydar hebû, çend kesên din jî hebûn, me ew fîlm temaşe kir. Her wiha me randevûyek dabû, erebeyek wê me bigirta. Yek ji wan ciwanekî Batmanî bû, ew ajot. Yek jî biraziyê Orhan Dogan bû. Wan em girtin û birin Sûrûcê.
JI SÛRÛCÊ BER BI QADA RÊBERTIYÊ VE ÇÛYÎN
Tabî em ji sînemayê derketin. Ez bawer im li rex me Haydar jî hebû. Hevalekî din jî hebû. Em ê biçin cihê hevdîtinê. Ji rawestgeha otobusê ya li hemberî garê wê bên me bigirin. Em çûn li hemberî gara trênê, li rawestgeha otobusê. Em çûn li wir li bendê ne. Nehat, em li bendê ne, li bendê ne. Tiştek nayê. Ereba nehat. Çi bû? Çawa bû? Em diçin rastê, diçin çepê. Wisa em dimeşin. Ji ber ku şev e, şev bû. Wisa xeter e. Jixwe berê em çûbûn Parka Ciwanan ji bo dem derbas bikin. Li wir serserî derketin pêşiya me, hema bêje wê me kêr bikin. Derketin pêşiya me, heqaret kirin, gotin, “çima hûn ji vir derbas dibin, me negotibû careke din derbas nebin?” Lê belê em yekemcar çûbûn. Me dît di destên wan de vexwarin hene, komeke serserî bûn. Êdî ez bûm yalvar-yakar; tamam bira, careke din nayên, filan û bêvan, me got û em ji wir derketin. Em ê çi bikin? Em ji zîndanê derketibûn. Piştî derketinê dibêjin ya pîsî pîsî çûyin, loma me nermî kir û wisa derketin.
Ereba me bi tu awayî nehat. Belê, di dawiyê de erebe derbas bû. Me dît ew erebe ye. Belê, me deng kir, qîriyan, gazî kir. Wan ferq kir. Hatin, gotin, “çima we dereng kir?” Ew dibêjin, “em li gara otobusê li bendê bûn.” Me gara trênê fam kiribû, wan gara otobusê fam kiribû. Ew çûbûn li wir li benda me bûn. Em jî li wir li bendê ne. Belê, dem pir derbas bû. Lê ew jî, yanî, geriyabûn, bi telaş bûn. Me nedîtibûn. Em ê biçûna Sûrûcê. Di rê de em diçin. Ez li pêş im, heval li paş rûniştine. Li paş biraziyê Orhan Dogan heye. Kesekî din jî heye. Sê kes wisa. Bi erebeyê em diçin, nêzîkî Edeneyê bûn. Di rêya Pozantiyê de em razan. Hevalên li paş razan. Ez jî razam. Şofêr jî razabû. Ez li pêş mêze dikim, em dihejin wisa. Çavên min bi zehmetî vedibin û digirin. Ji nişka ve min çavên xwe vekir, yanî min mêze kir, ereba me ketiye rêyekê. Li aliyekî barîyer hene, beton, lê dide wan yanî. Şofêr nîv çavê wî vekirî, nîv razayî ye yanî. Wisa bûye. Belê, min yek lê xist. Wisa min got, “kurê kerê, em di zîndanê de nemirîn, tu yê me bikujî?” Min got hêdî bike.
Hinekî hewa wergirt. Me got êdî em wisa nikarin biçin. Ji ber ku em ê biçin Edeneyê. Piştre jî em ê biçin Rihayê, Sûrûcê. Me got êdî em şevê li Edeneyê bimînin. Şev em çûn li Edeneyê man. Parêzerek hebû. Em li malê man. Sibehê em derketin Sûrûcê. Em çûn Sûrûcê. Çûn, em digerin. Her tişt amade bû, bi kelecan, bi coş. Em ê biçin, berpirsiyarê wê qadê hat ba me. Ez hêrs bûm. Min got, “çima tu hatî ba me yanî? Hevalan rêxistin kiribû.” Min hinekî rexne kir. Wî got, “Heval Karasu, hûn tên, ez çawa we nabînim û hûn biçin?” Wisa got. Belê, me êdî zêde nekir. Heval Riza jî vegotiye.
Jixwe li wir çend saetan man. Em ketin rê. Yekemcar bi erebeyê heta cihêkî çûn. Piştre nêzîkî sînor cihêkî em bi peyatî meşiyan. Wisa dimeşin. Wisa hêdî hêdî bi aramî dimeşin. Em hatin sînor, wisa em rûniştin. Ji me re gotin têl hene. Heval wê têlan rakin. Hûn jî yekser wisa, 50-60 metre yan çi qas e, çiyayek heye. Hûn ê wî çiyayî zû derkevin. Bê rawestan. Em li bendê ne. Jixwe li wir tiştekî jî fêr bûm, li çiyê gelekî dikirin. Kuryeya me du caran destê xwe wekî dûrbînê dikir û mêze dikir. Ez dibêjim belkî bi dûrbînê mêze dike. Ronahiya heyvê filan jî tune. Ew wisa mêze dike. Xuya ye wisa mêzekirin wêne zelal dike. Paşê em fêr bûn. Li çiyê me wisa kir yanî, wisa bû. Dema wisa bû, wêne zelal dibû, hinekî, bêguman.
DEMA EM JI SÎNOR DERBAS BÛN, ME GULEBARAN KIRIN
Têl rakir, yekem ez ê derkevim. Piştî min heval Riza. Piştre hevalên din. Piştî min jî heval Jiyan a şehîd, xwişka Xeyri Durmuş. Piştre heval Rıza. Belê. Têl rakir. Em ji têlê derbas bûn. Kesekî me gulebaran kir. Heval jî hatibûn, qelebalix hatibûn, Rêbertiyê gotibû wê bi ewlehî bên. Yekîneyeke tam hatibû, 15-20 kes sînor girtibûn wisa. Ew jî li cihê ku leşker hebûn gule barandin. Lê çawa wisa? Em nizanin ji ku tê, çawa tê. Em zû zû direvin. Celal birîndar bû. Piştre em diçin. Kurye jî birîndar bû. Têlê radike û derbas dibe. Kurye jî birîndar bû. Herdu jî ji lingan birîndar bûn. Belê, em derbas bûn. Ez û heval Jiyan derbas bûn, belê, piştî me Riza jî derbas dibe. Piştî wî Abbas Yokuş, piştî wan jî Celal Baymiş, birîndar dibe. Kurye jî birîndar bû. Em derbas bûn, lê ewqas deng, ewqas qîrîn heye ku em tiştekî fam nakin yanî.
Qîrîn, gazîkirin dibihîzin, em fam nakin. Xuya ye heval ji bo ku bên ba me, bi Kurmancî deng dikirin. Lê di nav wan tiştan de me tiştek nedibihîst, fam nekir yanî. Em jî ji bo ku ji wê yekê xilas bibin, piştî ku em ji çiyê derbas bûn, ji cihê pevçûnê, ji cihê agirê zêdetir bigirin, em pêşve diçin yanî. Em diçin. Çawa diçin? Jiyan ketiye bin çengala min, min dikişîne. Dikişîne, Riza jî li paş e. Ez jî nizanim, Jiyan berê hatibû yanî. Berê hatibû, sînor derbas kiribû, xwedî tecrube bû. Her wiha heval Jiyan bi israr dixwest min xilas bike, ketibû bin milê min. Jixwe êdî ne tiştek bû, ji nişka ve hevalek hat, qîr kir. Bi Kurmancî got, “rawestin,” em li cihê xwe çak bûn û man.
Xuya ye em ketibûn qada mayinan. Ji pevçûnê em ketibûn qada mayinan. Qada mayinan jî li wir kor bû, hin der hatibûn rakirin, hin der mabûn, nediyar bû yanî. Belê, heval hatin, wisa hêdî hêdî em rawestiyan, hatin me ji qada mayinan derxistin. Erê, heval Riza jî wisa li paşiya me bû. Em ji qada mayinan wisa xilas bûn. Hema bêje me li mayinan xistibû. Kor bû yanî. Hin der mayinî, hin der hatibûn rakirin. Tiştekî wisa, qada mayinan, sînor. Êdî hevalan em girtin, derxistin. Wisa em derbas bûn. Lê me birîndar dan. Em çûn Kobanê. Yekser em birin Kobanê, em ji sînora Kobanê derbas bûn. Yê ku em derbas kirin jî Kenan Kobanê bû. Demeke dirêj ma, piştre çû Ewropayê, dev jê berdabû. Hinekî mizmizî kiribû û dev jê berdabû. 15 roj piştî ku me derbas kir, di heman cihî de, dema komeke serketî derbas dikir, li mayinan xist. Lingê wî çû, hûn difikirin; yê ku koma me derbas kir, berpirsiyar, 15 roj şûnde di heman qadê de dema hevalan derbas dikir, komeke serketî, li mayinan xist, lingê wî çû. Wisa.
RÊBERTÎ ME LI DERÎ PÊŞWAZÎYA KIR
Tabî em li Kobanê man. Li Kobanê êdî ez nizanim kengî man. Belkî ber bi sibehê ve em gihîştin Kobanê. Piştre em çûn Helebê. Em çûn Helebê, Riza jî heye. Abbas Yokuş, Jiyan, Riza. Celal ji ber ku birîndar bû, ma, hiştin. Em çûn, derî vekir. Rêbertî li benda me ye, li ser piyan e. Yanî li ser piyan ji nişka ve hembêz kir, got “bixêr hatin.” Got “hûn çawan in?” Û wisa hembêz kir. Hembêz kirin, maç kirin yanî. Bi rastî, piştre me bihîst, hevalên din vegotibû, saetan li ber derî li benda me bûbû. Wisa çûbû, wisa hatibû, bi kelecan li benda me bûbû yanî. Ez qet ji bîr nakim, heval dibêjin saetan li ber derî li bendê bû. Wisa meşiyabû, voltayek xistibû wisa. Bi kelecaneke wisa, bi rastî, em bi heval Riza re bi wê coşê gihîştin qada Rêbertiyê.
Piştre hefteyek filan li Helebê man. Em bi heval Riza re, bi Rêbertiyê re li Helebê man. Li mala Rêbertiyê man. Piştre em bi Rêbertiyê re çûn Şamê. Dîsa bi heval Riza re, hevalên din çûn cihên din. Abbas Yokuş çû cihekî din. Jiyan çû ba jinan. Ez û heval Riza çûn mala li Şamê ya ku Serokatî lê dima, li qata dehemîn. Heta ku ez çûm Ewropayê, ez li wir mam. Bi Riza re. Dema ez li wir bûm, Serokatî her tim Riza bi xwe re dibir. Jixwe leşker hatibû ya. Her tim Riza bi xwe re dibir. Ku derê biçûya civînê Riza bi xwe re dibir. Ez li malê dimam. Ez sê mehan mam, piştre çûm Ewropayê. Heval Riza, ez bawer im, nêzîkî salek û nîv li ba Rêbertiyê ma. Ji ber ku ez 20 mehan li Ewropayê mam. Dema ez vegeriyam, heval Riza çûbû. Ber bi çiyê ve çûbû.
Heval Riza demeke dirêj li ba Rêbertiyê ma. Beşdarî hemû xebatên Rêbertiyê bû. Bi hev re çûn û hatin. Rêbertiyê hinekî dixwest heval Riza li ba xwe bigire. Ji ber ku difikirî ku erkên girîng bidê wî. Xebatên li qada Rêbertiyê wisa bûn. Heval Riza di Îlona 92’yan de jixwe çûbû qada Rêbertiyê. Di sala 93’yan de li qada Rêbertiyê ma. Jixwe wekî ku her kes dizane, di agirbesta yekem a Adara 93’yan de heval Riza li ba Rêbertiyê ye. Di wêneyan de jî tê dîtin ku li ba Rêbertiyê ye. Di sala 93’yan de li qada Rêbertiyê dimîne. Piştre heval Rıza diçe welat. Di sala 94’an de heval Riza li eyaleta Zagrosê ye. Dema em di dawiya 94’an de çûn welat, dema em çûn kongreya 5’an, heval Riza wekî delegeyê Zagrosê beşdarî kongreyê bû. Heval Riza heta bihara 95 û 96’an li Îranê wekî nûner ma.
DEMA RÊBERTÎ DERBASÎ YEWNANÎSTANÊ BÛ ME KONGREYA XWE YA 6’EMÎN ÇÊDIKIR
Di havîna 96’an de ez çûm Îranê. Heval Riza vegeriya Zagrosê. Piştre heval Riza çû Mexmûrê. Jixwe heval Riza yek ji wan hevalên ku herî zêde li Mexmûrê mabû. Mexmûrê baş nas dikir. Xebatên wî li Mexmûrê, di warê rêxistinkirina civakê û bandorkirina wê de, baş bûn. Di sala 98’an de, beriya komployê, me biryara kongreya 6’emîn dabû. Di vê demê de Rêber Apo çû Yewnanîstanê. Em di kongreyê de bûn, heval Riza jî tevlî kongreyê bibû. Rêber Apo ji me re got, “hûn ê kongreyê heta ku rewşa min zelal bibe bidomînin.” Ji ber vê yekê kongreya 6’emîn pir dirêj ajot. Di vê pêvajoya kongreyê de hin pirsgirêk derketin. Wê demê di dîwanê de ez hebûm, heval Cemal hebû, heval Abbas û heval Cuma jî hebûn, herwiha sê hevalên jin jî hebûn. Di vê demê de hin pirsgirêk çêbûn. Me hin kes, yên ku paşê ji koma Amedê reviyan, girtin. Di nav girtiyan de yek-du jin jî hebûn.
Dema ku Rêbertî di bin komployê de bû, di vê pêvajoyê de, bêguman wek rêveberî tiştê ku me kirî xeletiyek mezin bû. Yanî, me nêzîkatiyek weke guhertina rojevê nîşan da. Ger tedbîrek bê girtin, diviya bû em bi baldarî tevbigeriyana. Tedbîr dikaribû paşê bê girtin. Lê di wê pêvajoyê de me dest bi girtinan kir. Me hin kes girtin. Di wê demê de, carcaran bi Rêbertî re têkiliyên telefonê dihatin kirin. Perspektîfên Rêbertiyê dihatin wergirtin. Dîsa ji bo hevdîtinekê bi Rêbertî re, me heval Riza û jinek bi navê Rengîn, ku paşê revî, şand. Helbet dema heval çûn, Rêbertî pirsî, “rewş çi ye, rewşa kongreyê çi ye?” Hevalan agahî dan. Gotin, “wisa bû, hin kes wisa hatin girtin. Ev kesên ku hin pirsgirêk derxistin bûn.” Gava vê yekê gotin, Rêbertî hêrs bû.
Rêbertî got, zû zû ew dîwan, yanî dîwana kongreya me, “wê dev jê berde. Hûn ê bibin dîwana nû. Hûn du kes in, hûn ê sê hevalên din jî li gel xwe bigirin. Hûn ê bibin dîwana kongreyê.” Rêbertî bi vî rengî perspektîf da. Helbet perspektîfên cuda jî hatin dayîn. Wê demê axaftinên telefonê yên Rêbertî dihatin tomarkirin. Piştre dihatin kongreyê û ji pêkhateya kongreyê re dihatin guhdarîkirin. Pêvajo bi vî rengî dimeşiya. Helbet heval Riza hat û agahî da. Got ku dîwana nû ew bi xwe ne. Bi vî awayî di kongreya 6’emîn de guhertina dîwanê çêbû. Heval Riza, Rengîn û çend kesên din bûn dîwan. Di pêvajoya komploya navneteweyî de dîwan di bin serokatiya heval Riza de bû.
Dema ku hate bihîstin ku Rêbertî birine Kenyayê, wê demê dîwanê bi hevalan re civînek kir. Ez jî tê de bûm, heval Cuma, heval Abbas, heval Cemal, Ferhat û Botan hebûn. Me civîn kir. Wê demê ew dîwan ez bi Ferhat re erkdar kirim. Diviyabû em pêvajoyê bi rê ve bibin. Ger hevdîtin bi Rêbertî re çêbibe, em ê bi Rêbertî re hevdîtinê bikin. Dîsa dema Rêbertî li Kenyayê bû, em ê biçûna Urmiyê, em ê wê pêvajoyê bi rê ve bibira. Diviya bû em wê pêvajoyê ji yên li Ewropayê re nehiştibana. Êdî em ê bi xwe rasterast bigirin ser xwe. Dîwana ku heval Riza tê de bû, me bi vî rengî erkdar kir.
DEMA EM BER BI ÎRANÊ VE RÊ KETIN, ME BIHÎST KU RÊBERTÎ GIRTINE
Em ber bi Îranê ve derketin rê. Zivistan bû jixwe. 15’ê Sibatê bû. Em ketin rê, dema em ber bi Xinerê ve diçûn, li ser rêya ku ji Xinerê ber bi aliyê Îranê ve diçe, saet nêzî 9’an bû, me radyo vekir. Ecevit li radyoyê ragihand ku Rêbertî li Kenyayê hatiye girtin û anîne Tirkiyê. Ez dikarim pêvajoya heval Riza heta kongreyê bi vî awayî îfade bikim. Piştî kongreya 6’emîn, me wekî rêveberiya rêxistinê biryar da. Heval Cemal çû Ewropayê. Ewropa, sala 19999’an bû, lê piştre biryar hat dayîn ku heval Cemal dîsa vegere welat, nêzî dawiya sala 2000’î. Dema biryara vegera heval Cemal ji Ewropayê hat dayîn, heval Riza ji bo Ewropayê hat vesazîkirin. Di pêvajoya tasfiyegeriyê de, heval Riza li Ewropayê bû. Bêguman, heval Riza di wê demê de girêdayî rêveberiyê kar dikir. Di wê pêvajoyê de, yê ku hinekî bi Ewropayê re eleqedar dibû Ferhat bû. Ferhat di serdema 1’emîn KONGRA-GEL de bi Ewropayê re eleqedar dibû. Dema tasfiyegerî derket holê û rêxistin bû, Ferhat, Botan û yên din, bi rastî, dixwestin heval Riza jî bikişînin aliyê xwe. Têkiliyên wan ên taybet jî hebûn.
Ferhat li gorî xwe hin tiştên xelet jî dikir, agahdarî dida. Yanî, bi wî awayî nêzîkatiyek nîşan dida. Lê heval Riza di sala 2003’yan de hat kongreyê, dema rewşa tasfiyegeran fêm kir, yanî di nav tasfiyegeran de Ferhat, Botan, Serhat, Ekrem hebûn. Erê, wan nas dikir. Berê têkiliyên wan hebûn. Lê dema fêm kir ku em, yanî hevalên kevn ên wekî Abbas, Cuma, Fuat, li dijî tasfiyegeriyê helwest girtine, wî jî yekser li dijî wan helwest girt. Ji ber ku ew dizanibû ku rewşa wan çi ye. Ew dizanibû ku hevalên kevn çawa bi rêxistinê ve girêdayî ne, rêveberiyekê çawa ne Dizanibû ku yên din ne cidî ne. Erê, di rabirdûyê de bi hinan re têkiliyên wî li çiyê hebûn, ji ber ku ew jî di rêveberiyê de bûn. Wê demê tasfiyegerî tunebû.
RIZA HEVAL LI DIJÎ TASFÎYEKARAN DI MILÊ RÊXISTINÊ DE HELWEST GIRT
Ew dixwazin wisa bikin, lê heval Riza zû ferq dike ku meylên wan ên tasfiyekarî hene û li hemberî wan jî rêxistin helwestê digire, ew jî zû helwesta xwe nîşan dide. Yanî divê em wisa bikin. Hinekî, carinan, ew wisa propagandayê dikin ku heval Riza bi wan re ye, wisa tiştekî dikin. Di serdemên destpêkê de wisa tiştekî diqewime. Yanî di serdemên destpêkê de ji ber têkiliyên kevn hinekî wisa ferqnekirin çêdibe, lê piştre bêguman dema ferq dike, heval Riza helwesta xwe nîşan dide. Ji ber ku heval Riza ji destpêkê vê tevgerê ve di nav têkoşîna bîrdozî de ye, nasnameya xwe ya bîrdozî dizane, helwesta hevalan dizane, nêzîkatiya wan dizane. Kî ji aliyê rast ve ye, kî ji aliyê şaş ve ye, kî dê meylên cuda nîşan bide, ew vê yekê dizane, lewma dema ev cudabûn derdikeve holê, helwesta xwe nîşan dide. Di serdema tasfiyekarîyê de divê helwesta heval Riza wisa bê dîtin.
Ew bi rastî wisa tiştekî ve girê didin. Yanî, heval Riza li Ewropayê ye, ger heval Riza bandor bikin, ew ê bi awayekî Ewropayê bi dest bixin. Rêveberiya Ewropayê ji bo me jî girîng e. Heta piştre em fêr dibin; Ferhat ji Riza re gotiye: “em ê van li geliyan ji birçînê bikujin.” Hemû dahatên me yên maddî ji Ewropayê tên. Yanî ger heval Riza bi wan re bûya, ew ê qaşo rêveberî li geliyan ji birçîna bimirin. Wisa ketine valatiyê û tiştekî wisa ji heval Riza re gotine. Bêguman heval Riza li hemberî wan helwest digire. Yanî bi rastî wan dixe nav bêhêvîtiyê. Piştî ku heval Riza wan dixe nav bêhêvîtiyê, di heman demê de ew heqaretê li heval Riza dikin, gengeşiyê dikin. Çima? Ji ber ku wan dixe nav bêhêvîtiyê, yanî alîgirê rêxistinê bûye. Alîgirê hevalên kevn bûye. Pêvajoyek wisa diqewime. Ji ber ku em di navê de ne, heval Riza dûr e. Nêzîkî sê sal in, yanî sala 2003’an e, li Ewropayê kar dike. Ji ber vê yekê hinekî hûrgilî bêguman ferq nake.
Yanî çawa ferq bike? Ji ber ku di rêveberiyê de ye. Tasfiyekarî heta xwe nîşan nede, rêveberî ye. Heta min got, Ferhat bi Ewropayê re eleqedar dibû. Yanî rêxistinê ev erk dabû wî. Wisa axaftinên bi Ewropayê re, rêvebirina Ewropayê wê demê Ferhat dikir. Ferhat jî wisa li gorî xwe hewl dabû wî binirxîne. Ji ber ku têkiliyên wî yên berê bi Tirkiyeyê re hebûn, wisa li gorî xwe hewl dabû binirxîne. Ji ber ku ew vê yekê dizanin; hêza heval Riza heye. Ger heval Riza bi xwe re bikin, ew ê hêzeke girîng bi dest bixin. Loma wisa li ser heval Riza hesabên xwe dikin. Lê bêguman ew hesabên wan bi helwesta heval Riza pûç dibin.
HEVAL RIZA LI EWROPAYÊ 7 SALAN MA
Heval Riza di sala 2007’an de hat çiyê. Demekê li gel heval Cuma ma. Ji bo xebatan, ji bo naskirina qadê. Ji ber ku demeke dirêj, bi qasî 7 salan li Ewropayê mabû, paşê biryara wî bo qada leşkerî hat dayîn. Ji bo perwerdeyê bidê. Ji bo rêveberiya karargahê hat vesazkirin, li wir jî perwerdeyên wî hebûn. Bi rastî jî wî li wir tevkariyeke pir girîng li perwerdeya hevalan kiribû. Hêzeke wisa ya heval Riza hebû. Hêza perwerdeyê, kûrahiya bîrdozî û teorîk hebû. Xwedî danaheveke çandî bû. Hevalekî pir pirtûk dixwend bû. Ji dibistana seretayî mezûn bû, lê pir pirtûk xwendibû. Ji me hemûyan zêdetir xwendibû. Riza bi vî awayî gelek pirtûk dixwend. Bi vî aliyê ve xwedî danaheva çandî û entelektûel bû. Danaheva wî ya bîrdozî jî hebû. Ji ber vê yekê di qada leşkerî de erkên pir girîng bi cih anî. Beşdarî xebatên perwerdeyê bû.
Bi vî aliyê ve tevkariyên wî pir girîng bûn. Di perwerdeya ciwanên di qada leşkerî de, di xwedîbûna danaheva bîrdozî de, di têgihiştina xeta Rêbertî û bîrdoziya wî de bandoreke wî ya pir girîng hebû. Ji ber ku paradîgmaya nû hebû, têgihiştina paradîgmaya nû jî hinekî danahev dixwest. Ji ber vê yekê di têgihiştina paradîgmaya nû ji bo ciwanan û qada leşkerî de roleke pir girîng list. Em vê yekê dizanin. Heval jê razî bûn. Ji perwerdeya wî, ji eleqeya wî ya bi hevalan re razî bûn. Jixwe taybetmendiyeke wisa ya heval Riza hebû; mirov pir bandor dikir. Yanî bi tevgerên xwe, bi helwesta xwe, bi her tiştî bandor dikir. Hêza wî ya bandorkirinê pir bilind bû. Hêza bandorkirina wî ya takekesî bi rastî zêde bû.
Piştre dîsa hat qada Qendîlê. Erka Konseya Rêveberiyê girt ser xwe. Beşdarî xebatên Konseya Rêveberiyê bû. Piştre heval Riza berpirsyariya komîteya têkiliyên derve, komîteya dîplomasiyê girt ser xwe, ji navê Konseya Rêveberiyê. Li wir xebatên girîng meşand. Ji ber ku danaheva wî jî hebû. Yanî hem li ser siyaseta cîhanê, hem jî li ser siyaseta Rojhilata Navîn danaheva wî hebû.
Jixwe pirtûkek li ser Rojhilata Navîn ji dersên wî hatibû berhevkirin û piştî şehadeta wî hatibû weşandin. Di têkiliyên derve de bi rastî xebatên wî pir girîng, bandorker û rêxistinkirî bûn. Yanî bi vî aliyî ve erkên xwe bi layiqî bi cih dianî. Em dikarin vê bibêjin. Bêguman piştre ji ber bêbaldarî rastî êrîşê hat. Carekê heval Riza birîndar bû. Li gel wî 3-4 heval şehît bûn. Hevalên ku di dîplomasiyê de dixebitîn jî di nav de bûn. Heval Riza jî birîndar bû. Ji ber ku heval Riza birîndar bû, me wê demê şand cîhekî din, da ku hinekî bimîne. Hinekî ma. Hinekî tedawiya xwe kir. Piştre dîsa vegeriya ser erka xwe. Dîsa bû serokê komîteya têkiliyên derve. Bi rastî baş rêxistin dikir, bandor dikir. Derdora xwe jî di warê dîplomasiyê de perwerde dikir. Lê di wê pêvajoyê de dîsa çawa bû, ketin bin çavdêriyê. Şehîd Harun, yanî li nêzî sînorê Îranê, li kampa gumrikê rastî êrîşê hatin. Li gel 2 hevalan şehît bû. Xebatên ku heta şehadeta xwe meşand, ez dikarim bi kurtasî bi vî awayî binirxînin.
Wê dewam bike…
